„T” jak toksoplazmoza

Toksoplazmoza jest chorobą powodowaną przez rozpowszechnionego na całym świecie pierwotniaka Toxoplasma gondi. Zarazić się nim możemy poprzez połknięcie oocyst wydalanych z kałem kota. Dlatego też zawsze należy pamiętać o dokładnym myciu warzyw i owoców oraz, by po każdym kontakcie z glebą lub piaskiem dokładnie wyszorować ręce. Ten z pozoru niegroźny pasożyt (układ odpornościowy dorosłego człowieka pokonuje go bez problemu) jest jednak poważnym zagrożeniem dla płodu. Po wniknięciu do organizmu wraz z krwią trafia do łożyska kobiety ciężarnej. Jeżeli bariery immunologiczne zostaną przerwane infekcji ulega rozwijające się dziecko. Najgroźniejsze jest zakażenie w pierwszym trymestrze ciąży. Może ono spowodować szereg wad rozwojowych, znanych pod nazwą triady Sabina-Pinkertona.

Składają się na nią:

• wodogłowie,
• zwapnienia w mózgu,
• zapalenie naczyniówki i siatkówki oka.

Zakażenie w późniejszym okresie ciąży może z kolei spowodować zaburzenia rozwoju układu nerwowego. W przypadku nieleczonej płodowej toksoplazmowy 85% dzieci rodzi się z wrodzoną głuchotą. Dlatego poza profilaktyką i unikaniem zakażenia niezwykle istotna jest wczesna diagnostyka choroby. Każda kobieta ciężarna powinna wykonać oznaczenie przeciwciał przeciwko Toxoplasma gondii już w pierwszym trymestrze ciąży. Pozwoli to lekarzowi na podjęcie ewentualnych działań, mających na celu zabezpieczenie płodu przed groźnymi konsekwencjami infekcji. 

„O” jak Others (ang. inne)

W akronimie TORCH poza nazwami konkretnych infekcji znalazło się też miejsce dla grupy pozostałych chorób, które mogą spowodować ciężkie uszkodzenia płodu.

Mówimy tutaj o dziesiątkach drobnoustrojów, takich jak:

• bakterie: krętki kiły, Listeria monocytogenes, Streptococcus agalactiae, Chlamydia,
• wirusy: wirus ospy, wirus HIV,
• grzyby,
• pierwotniaki: rzęsistek pochwowy.

Wspomniane drobnoustroje mogą doprowadzić do wielu powikłań ciąży. Ich potencjalne wystąpienie zależy od tygodnia ciąży, w którym doszło do infekcji (z reguły im wcześniej nastąpiło zakażenie, tym większa szansa, że wystąpią groźne malformacje*) oraz od stanu układu odpornościowego matki.

„R” jak rubella (ang. różyczka)

Różyczka jest jedną z najczęściej występujących chorób wieku dziecięcego. Dotyczy zwykle osób między 4. a 16. rokiem życia i objawia się charakterystyczną wysypką na całym ciele. W tym okresie wirus różyczki jest z reguły niegroźny. Nie doprowadza zwykle do żadnych przewlekłych następstw, a infekcja kończy się całkowitym wyzdrowieniem. Inaczej wygląda sytuacja, gdy zakażeniu ulega kobieta ciężarna. O ile dla samej mamy nie oznacza to żadnych następstw zdrowotnych, to w wielkim niebezpieczeństwie jest rozwijający się płód. Podobnie jak w przypadku toksoplazmozy wirus różyczki przedostaje się do łożyska. Jeżeli matka przechorowała różyczkę przed ciążą, albo była zaszczepiona zmobilizowany układ odpornościowy nie pozwala na rozwój infekcji. W pozostałych przypadkach wirus atakuje tkanki płodu, co może doprowadzić do poronień albo wystąpienia szeregu wad rozwojowych nazywanych triadą Greega.

fot. shutterstock

Składają się na nią:

• zaćma,
• głuchota,
• wady serca (przetrwały przewód tętniczy, ubytek w przegrodzie międzykomorowej, zwapnienie tętnicy płucnej, tetralogia Fallota).

Co najgorsze, nie ma możliwości leczenia rozwijającego się zakażenia. Dlatego tak istotna jest wczesna profilaktyka, polegająca na zaszczepieniu się przed planowaną ciążą przez kobiety, które na różyczkę wcześniej nie chorowały. Jeżeli jednak ciężarna nie była zaszczepiona, a miała w ciąży kontakt z osobą chorą na różyczkę, ostatnią deską ratunku jest podanie jej  immunoglobulin** w przeciągu 8 dni od ekspozycji na wirus.

„C” jak cytomegalia

Cytomegalia to kolejna groźna choroba wirusowa, która może stwarzać duże zagrożenie dla wzrostu płodu. Szerokie rozpowszechnienie wirusa powoduje, że bardzo łatwo się nim zarazić. Ponadto jest to drobnoustrój roznoszący się drogą kropelkową, więc każde psiknięcie czy podanie sobie ręki może doprowadzić do zakażenia. Cytomegalowirus atakuje ludzi w każdym wieku. Szacuje się, że u 1-2% kobiet ciężarnych dochodzi do rozwoju choroby. U 50% z nich dochodzi do infekcji płodu. Podobnie jak we wcześniej wspomnianych chorobach, im wcześniejszy okres ciąży, tym większa szansa na rozwinięcie groźnych powikłań.

Należą do nich:

• porody przedwczesne (wcześniactwo),
• niska masa urodzeniowa,
• małogłowie,
• zapalenie naczyniówki i siatkówki,
• zwapnienia wewnątrzczaszkowe,
• niedorozwój umysłowy,
• trudności w uczeniu się,
• powiększenie wątroby i śledziony,
• małoocze, zaćma, głuchota,
• atrofia mózgu,
• niedokrwistość hemolityczna.

Również w tym przypadku najistotniejsza jest profilaktyka, polegająca na przestrzeganiu przez ciężarną podstawowych zasad higieny oraz unikanie osób zakażonych wirusem w fazie rozwoju choroby.

„H” jak herpes

Herpes simplex jest wirusem znanym przede wszystkim z powodu nawracającej infekcji opryszczkowej wargi. Nie wszyscy jednak wiedzą, że pod nazwą „herpes” kryje się cała rodzina wirusów takich jak: Herpes simplex typu 1 i 2, Varicella zoster (wirus ospy) czy wirus Epsteina-Barra (powodujący mononukleozę). Wszystkie stanowią duże zagrożenie dla płodu, jednak najczęściej mamy do czynienia z infekcją płodową powodowaną przez wirusa HSV-2. Jest to wirus, którym zakażamy się poprzez kontakt płciowy. U zakażonej ciężarnej infekcja niemal zawsze dotyczy również płodu. W większości przypadków choroba kończy się samowyleczeniem, jednak czasami może dojść do porodów przedwczesnych, a nawet obumarcia wewnątrzmacicznego***.

Wyjaśnienia pojęć:

*Malformacje - rodzaj wady wrodzonej, wywołanej przez pierwotne zaburzenie rozwoju w okresie zarodkowym

**Immunoglobuliny – są to gotowe przeciwciała, które podane do organizmu bezpośrednio zwalczają wirusa. Nie jest to jednak rodzaj leku, a jedynie profilaktyka rozwinięcia się pełnego zakażenia.

***Obumarcie wewnątrzmaciczne to zgon płodu następujący przed wydaleniem go z dróg rodnych kobiety. Obumarcie wewnątrzmaciczne, które następuje do 22 tygodnia ciąży nazywamy poronieniem.