Tuż po narodzinach dziecko zaczyna doskonalić i rozwijać zmysły. W kolejnych etapach życia pojawiają się tzw. skoki rozwojowe, które stosunkowo łatwo zauważyć. Co takiego kryje się pod pojęciem skoku rozwojowego? Dlaczego jest tak ważny dla dziecka?
Spis treści:
- Co to są skoki rozwojowe?
- Skoki rozwojowe – objawy
- Skoki rozwojowe u dziecka
- Skoki rozwojowe u niemowląt
- Ile trwają skoki rozwojowe?
- Skoki rozwojowe – kiedy?
- Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia
- Skoki rozwojowe w drugim roku życia
- Skoki rozwojowe w trzecim roku życia
O skokach rozwojowych słyszeli chyba wszyscy rodzice. Na forach internetowych można znaleźć wiele opisów wskazujących, że skoki rozwojowe się pojawiają oraz porad, jak w czasie ich trwania radziło sobie zarówno dziecko, jak i rodzic. Co ciekawe, w publikacjach naukowych trudno doszukać się jednoznacznego potwierdzenia, że skok rozwojowy faktycznie istnieje. Jednak opis podobnych zjawisk, dotykających dzieci w tym samym wieku, mieszkających na całym świecie daje powody do uznania, że skoki rozwojowe istnieją.
Co to są skoki rozwojowe?
Pierwszą definicję skoku rozwojowego zawdzięczamy Fransowi Plooij, który wskazał, że skok rozwojowy to moment w rozwoju umysłowym dziecka, kiedy w mózgu zaczynają się wytwarzać nowe połączenia między neuronami, dziecko postrzega świat nieco inaczej, dojrzalej, a układ nerwowy otrzymuje nowe bodźce, które dopiero teraz umie odpowiednio przetworzyć. Oznacza to, że skok rozwojowy stanowi element prawidłowego rozwoju układu nerwowego u dziecka, który nie powinien budzić niepokoju. Rodzice na forach internetowych wskazują, że w czasie „skoku” obserwują u dziecka szereg objawów, które jasno wskazują, że dzieje się coś odmiennego, co może początkowo wywoływać u dziecka dyskomfort objawiający się np. płaczem.
Skoki rozwojowe – objawy
Ile dzieci, tyle różnych objawów skoku rozwojowego. Różnią się one (skoki) w zależności od wieku dziecka – inaczej będzie to wyglądać u niemowlęcia, inaczej u dwulatka, a jeszcze zupełnie inaczej u trzylatka. Skok rozwojowy u dziecka może obejmować płacz, potrzebę bliskości, drażliwość, apatię, nerwowość, problemy z zasypianiem, problemy z jedzeniem. Objawy trwają od kilku dni do tygodni, a kończą się pojawieniem się nowej umiejętności, której dziecko wcześniej nie posiadało.
Skoki rozwojowe u dziecka
Skoki rozwojowe u dziecka pojawiają się nawet kilkanaście razy do osiągnięcia wieku 4 lat. Już u maluchów do 12. miesiąca życia można wyróżnić nawet 7 skoków rozwojowych.
Skoki rozwojowe u niemowląt
Objawy skoku rozwojowego u niemowląt można zaobserwować na podstawie nagłej zmiany zachowania – problemów z zasypianiem, większej niż zawsze potrzeby bliskości. Pierwszy skok rozwojowy u niemowląt następuje już w okolicach 4.-5. tygodnia życia. Związane jest to z intensywnym rozwojem narządów wewnętrznych, przyspieszeniem metabolizmu. Co następuje po pierwszym skoku rozwojowym? Najczęściej wymienianą „umiejętnością”, która pojawia się u dzieci, jest… uśmiech. Właśnie około 4.-5. tygodnia życia dziecko zaczyna się uśmiechać, wydłuża czas aktywności pomiędzy drzemkami i zaczyna zatrzymywać wzrok na twarzach najbliższych. Dodatkowo dziecko zaczyna podnosić i utrzymywać stopniowo główkę w pozycji „na brzuszku”. Drugi skok ma miejsce około 8. tygodnia życia, a nowe umiejętności to przede wszystkim zdolność podnoszenia głowy w pozycji „na brzuszku” dłużej niż na kilka sekund, dziecko coraz chętniej wydaje dźwięki, przysłuchując się im z uwagą. Trzeci skok ma miejsce ok. 10.-12. tygodnia życia – dziecko zaczyna modulować głosem, wyostrza się widzenie, ruchy ciała są precyzyjniejsze i wydają się bardziej skoordynowane. Dziecko odkrywa swoje ciało – wkłada palce do buzi, zaczyna wystawiać język czy robić bańki ze śliny. Czwarty skok ma miejsce ok. 20. tygodnia życia – zaczynają się rozwijać umiejętności rozumienia przyczynowo-skutkowego, może pojawiać się artykulacja pojedynczych sylab, takich jak ba, ma, ta, da. Dziecko zaczyna sięgać ręką po zabawkę, umie obracać się na boki. Kolejny skok rozwojowy następuje około 6. miesiąca życia dziecka – dziecko zaczyna rozróżniać odległości między przedmiotami, mogą pojawiać się pierwsze objawy lęku separacyjnego, ponieważ dziecko w tym wieku zdaje już sobie sprawę, że nie ma koło niego mamy czy taty. Szósty skok rozwojowy pojawia się około 9. miesiąca życia – maluch zaczyna robić miny, może okazywać pierwsze oznaki zazdrości. Umie chodzić na czworaka, siedzi samodzielnie. Siódmy skok pojawia się niedługo przed pierwszymi urodzinami – maluch zaczyna rozumieć, że pewne rzeczy są zależne od innych (np. uczucie głodu znika po wypiciu butelki mleka czy zjedzenie pokarmu). Dziecko zaczyna używać prostych słów, a także chodzić na dwóch nogach.
Ile trwają skoki rozwojowe?
Skoki rozwojowe trwają od kilku dni do nawet tygodni. To, co powinno zwrócić uwagę rodzica, to czujność – nie zawsze płacz czy apatia mogą sugerować skok rozwojowy. Niektóre objawy, które się utrzymują, mogą świadczyć o chorobie, stąd ważna jest czujność rodzica i baczne obserwowanie swojego dziecka.
Skoki rozwojowe u niemowląt i dzieci, fot. panthermedia
Skoki rozwojowe – kiedy?
Skoki rozwojowe zostały opisane w 1992 roku na łamach popularnej w USA książki The Wonder Weeks oraz holenderskiej książki Oei, ik groei!. Autorzy – biolog behawioralny Frans Plooij i jego żona, Hetty van de Rijt, psycholog i antropolog – wyszczególnili „krytyczne” ich zdaniem momenty, kiedy dziecko zaczyna nabywać nowych umiejętności. Podobne spostrzeżenia poczynił badacz Robert Horwich, co utwierdziło małżeństwo naukowców, że ich teoria jest słuszna. Według Plooij u dziecka można zaobserwować około 10 skoków rozwojowych, tj. 7 w 1. roku życia,1 w 2. i 1 tuż przed 3. urodzinami.
Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia
Skoki rozwojowe w 1. roku życia pojawiają się co kilka tygodni. Ploonij zaproponował następującą sekwencję:
- skok 1. – około 5. tygodnia życia,
- skok 2. – około 2. miesiąca życia,
- skok 3. – około 3. miesiąca życia,
- skok 4. – około 5. miesiąca życia,
- skok 5. – około 6. miesiąca życia,
- skok 6. – na przełomie 8. i 9. miesiąca życia,
- skok 7. – przed pierwszymi urodzinami.
Skoki rozwojowe w drugim roku życia
W 2. roku życia skok rozwojowy pojawia się około 13.-14. miesiąca życia. Dziecko zaczyna logicznie interpretować schematy przyczynowo-skutkowe, rozumie, że żeby „coś” się wydarzyło, musi pojawić się przyczyna. Kolejny skok około 15. miesiąca – dziecko zaczyna eksperymentować z zasadami i regułami – doskonale rozumie, co oznacza „tak”, a co oznacza „nie”, jednak zaczyna analizować konsekwencje swoich zachować i prób łamania zasad. Dziecko sukcesywnie doskonali mowę – rozumie dużo więcej słów, niż potrafi wyartykułować. Około 17.-20. miesiąca życia dziecko w znacznym stopniu doskonali umiejętności motoryki, coraz lepiej chodzi, zaczyna biegać. Wydaje się, że dziecko rozsadza energia – maluch czuje potrzebę przemieszczania się, tańczenia, poruszania. Kolejny skok ma miejsce pomiędzy 21. a 24. miesiącem życia – rozwijają się umiejętności społeczne, dziecko bacznie obserwuje dorosłych, chcąc powielać wykonywane przez nich czynności.
Skoki rozwojowe w trzecim roku życia
3. rok życia dziecka to czas intensywnego rozwoju mowy – dziecko zaczyna opowiadać historyjki, mówi pełnymi zdaniami, intryguje je otaczający świat, stąd coraz częściej rodzice słyszą pytanie „dlaczego”. Równie intensywnie rozwija się motoryka – dziecko umie skakać, wspinać się, opanowuje jazdę rowerkiem czy grę w piłkę. Zaczyna interesować się rysowaniem – próbuje rysować koła, postaci, a także wykazywać zainteresowanie określonymi rzeczami, przedmiotami.
