Spis treści:

1. Czym jest AIDS?
2. Choroby wywowałane wirusem AIDS
3. Jak można się zarazić wirusem?
4. Wpływ ciąży na zakażenie wirusem HIV
5. Leki stosowane w terapii AIDS
6. Jak zmniejszyć ryzyko zarażenia się wirusem?

Czym jest AIDS?

Zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS) stanowi nieuleczalną chorobę, wywołaną zakażeniem ludzkim wirusem upośledzenia odporności, jakim jest wirus HIV. Do tej pory, nie udało się niestety wynaleźć żadnego skutecznego leku, który umożliwiałby w pełni pokonanie wirusa. Dzięki postępowi medycyny udało się uzyskać, jedynie obniżenie ilości wirusa w organizmie, poprzez leczenie przeciwwirusowe, co nie wyklucza niestety pojawienia się choroby. Po zakażeniu, wirus pozostaje w organizmie do końca życia. Podlega on ciągłym mutacjom, co uniemożliwia jego skuteczne zwalczanie. Przeciwko temu wirusowi nie można się zaszczepić. Pomimo długotrwałych badań nad szczepionką, nie udało się jeszcze jej wynaleźć.

Choroby wywowałane wirusem AIDS

Zaburzenia w układzie immunologicznym wywołane wirusem powodują występowanie wielu chorób stanowiących tzw. choroby wskaźnikowe AIDS. Wraz z każdą pojawiającą się infekcją wzrasta uszkodzenie układu odpornościowego. Malejąca odporność doprowadza do znacznego osłabienia organizmu, a tym samym podatności na różnego rodzaju infekcje. Może to również spowodować ujawnienie się chorób występujących wcześniej, nie dających do tej pory żadnych objawów. Do chorób wskaźnikowych można zaliczyć m.in. zakażenia oportunistyczne tj. zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowych, owrzodzenia wywołane przez wirus opryszczki zwykłej i in., jak również nowotwory np. rak szyjki macicy. Przeżywalność po wystąpieniu jakiejkolwiek z chorób wskaźnikowych wynosi średnio dwa lata, pomimo stosowania leczenia antywirusowego.

AIDS fot. ojoimages

Liczba zakażonych wirusem HIV wzrasta w bardzo szybkim tempie na całym świecie. Najnowsze doniesienia podają, że do końca lipca 2004 roku, w Polsce zanotowano 8 896 zakażonych tym wirusem. Największą część zakażonych stanowią narkomani oraz osoby zakażone w trakcie kontaktu seksualnego. Najbardziej zakaźnym materiałem jest: krew, nasienie, wydzielina pochwowo-szyjkowa. Mniej zakaźne to ślina, łzy, mleko kobiece.

Jak można się zarazić wirusem?

Do zakażenia może dojść na skutek stosunku płciowego z zakażoną osobą, przetaczania zakażonej krwi, przeszczepów, ekspozycji błon śluzowych bądź uszkodzonej skóry na krew osoby zakażonej, infekcji na drodze matka-dziecko. Ulec zakażeniu można również w kosmetycznych, dentystycznych oraz innych gabinetach zabiegowych w wyniku wykonywania zabiegów za pomocą źle wysterylizowanego sprzętu. Źródłem zakażenia może być zarówno zdrowy nosiciel, nawet nie zdający sobie sprawy ze swej infekcji, jak i człowiek wykazujący objawy chorobowe zakażenia HIV.

Według danych agencji ONZ około 50% wszystkich zarażonych stanowią kobiety i liczba ich cały czas rośnie. Większość z nich to kobiety w wieku rozrodczym. Ryzyko zakażenia u kobiet podczas kontaktów seksualnych jest znacznie większe aniżeli u mężczyzn. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż narząd płciowy kobiety, ze względu na swoją budowę anatomiczną, bardziej narażony jest na wszelkiego rodzaju urazy oraz mikrouszkodzenia błony śluzowej, umożliwiające wtargnięcie wirusa do organizmu podczas stosunku płciowego z zakażonym mężczyzną. Ogromne ryzyko istnieje w przypadku, gdy kobieta choruje na nadżerkę szyjki macicy czy też stany zapalne sromu, pochwy czy szyjki macicy. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż w męskim nasieniu ilość wirusa jest znacznie większa aniżeli w wydzielinach szyjki macicy i pochwy, rozwija się on bowiem w środowisku obojętnym, jakie posiadają te wydzieliny.

Wiele kobiet decydując się na stały związek oraz macierzyństwo, może mieć obawy czy nie jest zakażona. Szczególnie w przypadku, gdy ona lub jej partner znajdują się w grupie o podwyższonym ryzyku zakażenia. Do tej grupy należą m.in. osoby chorujące na hemofilię, narkomani stosujący dożylne środki odurzające, homoseksualiści jak również heteroseksualiści mający wiele kontaktów seksualnych z różnymi partnerami. Podejmując decyzję o chęci posiadania potomstwa warto, by każda kobieta wykazała chęć przeprowadzenia odpowiednich testów na obecność wirusa HIV. Warto zaznaczyć, iż badanie to nie jest w Polsce badaniem obowiązkowym, jednakże mając na uwadze dobro swojego przyszłego dziecka warto by zostało ono przeprowadzone. Badania takie są bezpłatne i anonimowe.

AIDS fot. ojoimages

Wpływ ciąży na zakażenie wirusem HIV

Nie wykazano do tej pory, by ciąża miała znaczący wpływ na zakażenie wirusem HIV lub też przebieg AIDS. Pomimo tego, iż u kobiet zakażonych wirusem HIV występowały incydenty powikłań ciąży, tj. poród przedwczesny, poronienia, przedwczesne pęknięcie błon płodowych nie ma dowodów na to, że powikłania te spowodowane były bezpośrednio występowaniem wirusa. Prócz wirusa u tych kobiet prawdopodobnie występowały inne czynniki ryzyka wpływające na wystąpienie tych powikłań. U kobiet z objawowym zakażeniem częściej zdarza się urodzenie dzieci z niską masą urodzeniową.

Wśród zakażonych wirusem HIV znajdują się zarówno osoby dorosłe jak również dzieci. Do zakażenia większości dzieci dochodzi już w łonie matki. Zakażenie może nastąpić zarówno w czasie życia wewnątrzmacicznego, porodu jak również w okresie noworodkowym. Nie są jednak znane dokładne mechanizmy przechodzenia zakażenia na dziecko. Najprawdopodobniej zakażenie odmatczyne może nastąpić poprzez wewnątrzmaciczny transfer wirusa przez łożysko, ekspozycję płodu na krew i wydzieliny matki w czasie porodu oraz karmienie piersią w okresie poporodowym.

U dzieci, które zostały zakażone w czasie życia płodowego, po urodzeniu może występować zakażenie bezobjawowe, a wykrycie wirusa we krwi obwodowej  może być znacznie utrudnione. Zdarza się, iż pomimo zakażenia dziecka, wyniki na obecność wirusa są ujemne. Najczęściej w takich przypadkach zakażenie bezobjawowe może utrzymywać się przez wiele lat.

Do zakażenia może dojść w każdym okresie trwania ciąży, nie ma to jednak znaczącego wpływu na dalszy rozwój płodu. Szczególnie duże ryzyko przeniesienia zakażenia na dziecko występuje podczas porodów zabiegowych tj. poród przy użyciu próżnociągu bądź kleszczy, w trakcie których niebezpieczeństwo urazów okołoporodowych, zarówno dziecka jak i matki, jest znacznie większe. W trakcie porodu drogami natury rodzące się dziecko narażone jest na kontakt z wydzielinami w kanale rodnym, które mogą być zmieszane z krwią matki. Cięcie cesarskie nie zmniejsza tego ryzyka, gdyż również istnieje ekspozycja dziecka na kontakt z wydzielinami i krwią. W związku z tym, że istnieje ryzyko zakażenia dziecka poprzez karmienie go piersią, po porodzie należy odstąpić od karmienia naturalnego.

Większość kobiet w wieku rozrodczym decyduje się na posiadanie potomstwa. Przyszła matka, będąca zakażona wirusem HIV może przekazać zakażenie swojemu dziecku, jednakże obecność wirusa nie wyklucza możliwości urodzenia zdrowego dziecka. Zarówno planując ciążę, jak również w trakcie jej istnienia, niezmiernie istotną rzeczą jest, by kobieta wiedziała o tym, że jest zakażona. Pozwala to na wprowadzenie odpowiedniego leczenia, polegającego na stosowaniu leków antyretrowirusowych ograniczających ryzyko przeniesienia zakażenia na dziecko, jak również objęcie takiej ciężarnej szczególną, specjalistyczną opieką lekarską.

Leki stosowane w terapii AIDS

Najpowszechniejszym lekiem stosowanym obecnie w terapii AIDS jest zydowudyna (AZT). Terapia tym lekiem w czasie ciąży, porodu oraz podając go dziecku po porodzie pozwala na obniżenie poziomu wirusa w organizmie, znacznie zmniejszając ryzyko przeniesienia zakażenia na dziecko. W związku z tym, że najgroźniejszym okresem, w którym może dojść do zakażenia jest III trymestr ciąży oraz okres porodu, nie zaleca się stosowania leków antyretrowirusowych we wczesnej ciąży ze względu na możliwość ich teratogennego działania na kształtujący się dopiero płód.

Jak zmniejszyć ryzyko zarażenia się wirusem?

W wyniku coraz większych trudności komunikowania się kobiet z partnerami seksualnymi w sprawach uprawiania bezpiecznego seksu oraz coraz częściej zdarzającej się przemocy seksualnej wobec kobiet zagrożenie rozprzestrzeniania się zakażenia jest coraz większe. Jedynym środkiem zmniejszającym ryzyko zakażenia w trakcie stosunku seksualnego jest prezerwatywa o której użyciu decyduje mężczyzna. Uprzedzenia i dyskryminacja przez społeczeństwo osób zakażonych wirusem HIV powodują, iż wiele osób mimo podejrzenia zakażenia  nie wykonuje testów na jego obecność. Nieświadomi zakażenia przyczyniają się do przenoszenia wirusa na inne osoby oraz w przypadku kobiet ciężarnych na swoje dzieci.