Podstawowym badaniem, które kojarzy się większości z nas z okresem ciąży, jest ultrasonografia. Dla przyszłych rodziców jest to okazja do „podejrzenia” swojego maleństwa, a dla lekarza doskonała metoda oceny rozwoju dziecka i możliwość poszukiwania wszelkich przesłanek wskazujących na zwiększone ryzyko wystąpienia różnych wad. Jak często w trakcie ciąży powinno się poddawać badaniu USG? Czy jest ono bezpieczne dla rozwijającego się płodu?
Spis treści:
- Na czym polega badanie USG i czy jest ono bezpieczne?
- Jak często wykonuje się badania USG w trakcie trwania ciąży?
- USG w pierwszym trymestrze ciąży
- USG w 2. i 3. trymestrze ciąży
- USG w okresie okołoporodowym
Na czym polega badanie USG i czy jest ono bezpieczne?
Badanie ultrasonograficzne, nazywane w skrócie USG, jest jedną z technik obrazowania. W przeciwieństwie do takich badań jak RTG czy tomografia nie wykorzystuje się podczas niego promieniowania rentgenowskiego, a dużo bezpieczniejszą falę ultradźwiękową. Sonda wysyła falę w kierunku tkanek, gdzie na granicy ośrodków ulega ona odbiciu i wraca do odbiornika, co jednocześnie jesteśmy w stanie zaobserwować na ekranie. W ginekologii i położnictwie wykorzystuje się badanie sondą wewnętrzną, dopochwową i zewnętrzną przez powłoki brzuszne.
Badanie ultrasonograficzne jest najczęściej wykonywanym badaniem obrazowym w trakcie ciąży, co wiąże się przede wszystkim z jego dużym bezpieczeństwem dla rozwijającego się płodu. Nie zwiększa ono ryzyka jego uszkodzeń, ale mimo to zaleca się, aby były one wykonywane tak rzadko, jak to możliwe, czyli według zalecanego schematu. Postęp technologiczny zapewnia coraz większą dokładność przeprowadzanych badań. Nowoczesne systemy obrazowania, takie jak USG 4D pozwalają rodzicom dokładnie obejrzeć rączki, nóżki czy profil rozwijającego się maleństwa, a lekarzom z dużą precyzją określić ewentualne nieprawidłowości.
Jak często wykonuje się badania USG w trakcie trwania ciąży?
Wiele przyszłych mam chciałoby „podglądać” swoje maleństwo jak najczęściej. Inne z kolei wolą „dmuchać na zimne” i z powodu nieuzasadnionych obaw najchętniej w ogóle nie poddawałaby się badaniom. Niemniej w trakcie każdej, prawidłowo przebiegającej ciąży, powinny być obowiązkowo wykonane 3 badania: między 11. a 13(+6 dni). tygodniem ciąży, między 18. a 22. tygodniem ciąży i między 28. a 32. tygodniem ciąży.
U większości przyszłych mam dodatkowe badanie jest przeprowadzane jeszcze przed ukończeniem 10. tygodnia ciąży. Wówczas podejrzewają one u siebie ciążę i zgłaszają się do lekarza celem jej potwierdzenia. Dodatkowe badania, między wspomnianymi terminami, wykonuje się u pacjentek w ciążach wielopłodowych. Trzeba pamiętać, że każda ciąża mnoga jest ciążą wysokiego ryzyka i może dojść do powikłań niebezpiecznych nie tylko dla zdrowia i życia płodów, ale także matki, dlatego w tym przypadku obserwacja rozwoju dzieci jest szczególnie istotna.
Oczywiście dodatkowe badania przeprowadza się w przypadku wystąpienia objawów wskazujących na różne patologie. Wykonuje się je przy bólach brzucha, krwawieniach i krwotokach z dróg rodnych, przedwczesnym odpływie płynu owodniowego czy zmianach dotychczasowej aktywności ruchowej dziecka.
USG w pierwszym trymestrze ciąży
Jak już wspomniano, w większości przypadków 1. badanie przeprowadza się jeszcze przed ukończeniem 10. tygodnia ciąży. Z reguły jest ono wykonywane metodą przezpochwową, która na tym etapie jest dużo dokładniejsza. Celem badania jest potwierdzenie ciąży i ocena, czy zarodek zagnieździł się w odpowiedniej lokalizacji, czyli jamie macicy. W innym przypadku mamy do czynienia z ciążą ektopową, czyli pozamaciczną, która stanowi zagrożenie zdrowia i życia pacjentki. Ginekolog ocenia także liczbę pęcherzyków ciążowych, czyli określa, czy mamy do czynienia z ciążą pojedynczą, czy mnogą.
1. z obowiązkowych USG w trakcie trwania ciąży, wykonywane między 11. a 13(+6 dni). tygodniem ciąży, służy ocenie anatomii płodu, zwłaszcza pod kątem zmian wskazujących na ryzyko występowania u dziecka niektórych chorób genetycznych. Objawami wskazującymi na takie ryzyko, czyli tzw. markerami aberracji chromosomowych są: zwiększenie przezierności karkowej, niedorozwój lub brak kości nosowej czy nieprawidłowości w przepływie krwi przez przewód żylny i zastawkę trójdzielną serca. Ponadto lekarz na podstawie wymiarów długości ciemieniowo-siedzeniowej płodu (CRL) weryfikuje, czy wiek ciążowy obliczony w oparciu o datę ostatniej miesiączki jest prawidłowy. Na początku ciąży mogą wystąpić krwawienia, które pacjentka mylnie interpretuje jako miesiączkę, co może być przyczyną niezgodności.
Badanie USG w ciąży, fot. panthermedia
USG w 2. i 3. trymestrze ciąży
USG wykonywane w późniejszym okresie, czyli między 18. a 22. tygodniem ciąży i między 28. a 32. tygodniem ciąży, mają na celu ocenę rozwoju płodu i wychwycenie ewentualnych nieprawidłowości. Lekarz przeprowadza dokładną ocenę kolejnych narządów dziecka, począwszy od mózgowia, poprzez serce i inne narządy wewnętrzne. Wykonuje się również podstawowe pomiary biometryczne, takie jak obwód głowy, obwód brzucha czy długości kości ramiennej czy udowej. Na tej podstawie lekarz ocenia, czy dziecko rozwija się w prawidłowym tempie, zgodnie z wiekiem ciążowym. Ginekolog może określić również szacowaną masę ciała płodu. Mniej więcej w połowie ciąży, czyli na 2. obowiązkowym badaniu można w większości przypadków określić płeć dziecka. Ten moment opóźnia się, jeśli podczas badania, płód ułożył się w sposób utrudniający ocenę narządów płciowych zewnętrznych. Podczas USG ginekolog ocenia także stan łożyska, naczyń pępowinowych i ilość płynu owodniowego. Dokładność przeprowadzonych badań zależy od precyzji sprzętu, doświadczenia lekarza, ale także ułożenia wewnątrzmacicznego płodu.
Wczesne, wewnątrzmaciczne rozpoznanie niektórych wad i nieprawidłowości umożliwia podjęcie działań terapeutycznych jeszcze przed urodzeniem dziecka. Po pierwsze, ciężarna może zostać przekazana pod opiekę specjalistycznego ośrodka, gdzie dalszym prowadzeniem ciąży, przebiegiem porodu i opieką nad noworodkiem zajmą się profesjonaliści mający doświadczenie w zakresie danych chorób. W innych przypadkach, np. przy stwierdzeniu małowodzia można uzupełniać brakujący płyn, a w odwrotnym przypadku usuwać jego nadmiar, co znacząco polepsza stan płodu. Dodatkowo w ostatnich latach, głównie w krajach zachodnich, a niestety w mniejszym stopniu w Polsce, rozwija się chirurgia wewnątrzmaciczna płodu. Operacja usunięcia przepukliny oponowo-rdzeniowej czy korekcja niektórych wad serca na tym etapie znacząco polepsza rokowanie i zwiększa szansę na normalne funkcjonowanie dziecka po urodzeniu.
USG w okresie okołoporodowym
Niektóre ośrodki przeprowadzają także dodatkowe badanie przed porodem. Ma ono na celu upewnienie się co do ułożenia płodu w macicy i jego wymiarów, a także szacowanej masy ciała. W przypadku zbyt dużych dzieci może wystąpić problem podczas porodu siłami natury i zaistnieć konieczność rozwiązania ciąży cesarskim cięciem. Oczywiście bezpieczniej dla płodu i matki jest przewidzieć taką ewentualność przed rozpoczęciem parcia i wystąpieniem komplikacji, takich jak dystocja barkowa. Wówczas istnieje możliwość zaplanowania terminu zabiegu, który nie musi się odbyć pilnie w stanie zagrożenia życia.
Czasem przeprowadza się również dodatkowe badania podczas samego porodu. Mają one na celu ocenę długości rozwierającej się szyjki macicy, a także określenie dokładnej lokalizacji części przodującej (najczęściej główki) w kanale rodnym świadczącej o zaawansowaniu akcji porodowej.
