Spis treści:

1. Tabletki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – skuteczność
2. Tabletki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – stosowanie
3. Tabletki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – pominięcie zażycia
4. Tabletki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – obniżenie skuteczności antykoncepcyjnej
5. Pigułki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – pigułka jednofazowa, pigułka dwufazowa
6. Pigułki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – jak zażywać?

Tabletki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – skuteczność

Tabletki antykoncepcyjne uważane są za jedną z najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży. Aby jednak ich skuteczność była najwyższa konieczne jest przestrzeganie „żelaznych” zasad podczas ich stosowania. Podjęcie decyzji o rozpoczęciu doustnej antykoncepcji hormonalnej wiąże się z uświadomieniem kobiecie, iż taka forma antykoncepcji wymaga od niej dużej samodyscypliny i systematyczności, gdyż tabletka musi być przyjmowana regularnie co 24 godziny. Najlepiej, żeby zażywana była zawsze o tej samej godzinie. Tylko taki system przyjmowania hormonów jest gwarancją ich skutecznego działania, a tym samym pewnego zabezpieczenia przed ciążą. Każde pominięcie tabletki lub też wydłużenie przerwy pomiędzy kolejnymi opakowaniami zwiększa ryzyko wystąpienia owulacji, zapłodnienia a w konsekwencji ciąży. Poza tym może spowodować rozregulowanie całego układu hormonalnego oraz pojawienia się skutków ubocznych działania preparatu. Najczęściej są to plamienia i krwawienia międzymiesiączkowe, bóle głowy, nudności czy brak krwawienia w czasie 7 dniowej przerwy między opakowaniami.

Tabletki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – stosowanie

Pierwszą tabletkę należy przyjąć w pierwszym dniu krwawienia miesiączkowego. U niektórych kobiet, szczególnie u tych z zaburzeniami hormonalnymi, nawet na kilka dni przed spodziewaną miesiączką mogą pojawiać się nieznaczne plamienia. Nie uznaje się ich jednak za pierwszy dzień miesiączki. Tabletkę należy zażyć dopiero wtedy, gdy pojawi się krwawienie. Następnie, dokładnie co 24 godziny zażywa się jedną tabletkę, aż do skończenia danego opakowania. Przez siedem kolejnych dni nie przyjmuje się tabletek. Jest to czas, podczas którego dochodzi do tzw. krwawienia z odstawienia, przypominającego miesiączkę, wywołanego zaprzestaniem przyjmowania leku. Nie jest to jednak miesiączka, gdyż mechanizm krwawienia jest zupełnie inny. Jest ono zazwyczaj nieco krótsze, mniej bolesne i obfitsze aniżeli krwawienie miesiączkowe. Najczęściej pojawia się ono w 2-3 dniu po zażyciu ostatniej tabletki i może nie zakończyć się przed rozpoczęciem kolejnego opakowania. Nie stanowi to żadnego niepokojącego objawu. Po siedmiu dniach, lecz niekoniecznie po zakończeniu krwawienia, rozpoczyna się przyjmowanie pigułek z następnego opakowania. Jeżeli w przerwie między opakowaniami nie pojawi się krwawienie, to w przypadku, gdy wykluczone zostanie istnienie ciąży, należy rozpocząć przyjmowanie kolejnego opakowania.

W sporadycznych przypadkach pierwsze opakowanie można rozpocząć również od 2 do 5 dnia miesiączki, ale równocześnie należy stosować dodatkowe środki zabezpieczające w ciągu pierwszych 7 dni stosowania leku. Przerwę pomiędzy kolejnymi opakowaniami w zależności od potrzeb można skrócić bądź też nie robić jej wcale, unikając w ten sposób krwawienia z odstawienia. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w których kobieta chce zmienić dzień występowania krwawienia (aby krwawienie nie pojawiało się np. w weekendy), bądź też chce go uniknąć (np. urlop, ważne spotkanie, egzaminy itp.). Przerwa nie może jednak być dłuższa aniżeli 7 dni.

W celu ułatwienia prawidłowego przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych, firmy farmaceutyczne zajmujące się produkcją tych preparatów zadbały, by każda tabletka na opakowaniu została oznaczona nazwą dnia tygodnia. Dotyczy to nawet preparatów jednofazowych, których skład każdej tabletki jest taki sam. Przykładowo, jeżeli miesiączka rozpoczęła się np. w czwartek, wówczas należy zażyć tabletkę oznaczoną tym właśnie dniem tygodnia i dalej przyjmować codziennie o tej samej porze jedną tabletkę zgodnie z kierunkiem strzałek. Każde kolejne opakowanie po 7 dniowej przerwie rozpoczyna się wówczas zawsze w czwartek. W przypadku preparatów trójfazowych do opakowania dołączona jest specjalna naklejka z nazwami dni tygodnia, którą umieszcza się na płytce z tabletkami i przyjmuje w ten sam sposób jak jednofazowe.

Podstawowe zasady stosowania tabletek antykoncepcyjnych, fot. panthermedia

Tabletki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – pominięcie zażycia

Bardzo często zdarza się z różnych przyczyn pominięcie zażycia tabletki. Dalsze postępowanie uzależnione jest zarówno od czasu, jaki upłynął od momentu, kiedy powinna być zażyta pigułka, jak również od tego, w którym momencie cyklu nastąpiło zdarzenie. Jeżeli czas, jaki upłynął od momentu, kiedy powinna być ona zażyta, nie przekracza 12 godzin, tabletka powinna być zażyta jak najszybciej. Kolejną należy przyjąć już o zwykłej porze, nawet, jeżeli będzie to oznaczało przyjęcie 2 tabletek jednocześnie. Następnie należy kontynuować zażywanie kolejnych pigułek. Skuteczność antykoncepcyjna zostaje zachowana i nie ma powodów do obaw. Jeżeli jednak czas jest dłuższy aniżeli 12 godzin, wówczas należy przyjąć pominiętą tabletkę, kolejną już o zwykłej porze, nawet, jeżeli będzie to oznaczało przyjęcie 2 tabletek jednocześnie. Następnie należy kontynuować zażywanie kolejnych pigułek. Jeżeli okres poprzedzający nieprzyjęcie pigułki wynosi minimum 7 dni regularnego ich zażywania, wówczas ochrona antykoncepcyjna zostaje zachowana, w innym przypadku należy stosować dodatkowe zabezpieczenie.

Jeżeli pominięcie tabletki nastąpi w ostatnim tygodniu ich przyjmowania można postąpić według powyżej opisanego schematu, jak również przyjąć zapomnianą tabletkę a następnie zrobić 7 dniową przerwę, podczas której najczęściej pojawi się krwawienie, po czym w ósmym dniu rozpocząć kolejne, nowe opakowanie. W czasie tej przerwy konieczne jest jednak stosowanie dodatkowego zabezpieczenia np. prezerwatywy. Nie powinno się jednak samodzielnie odstawiać tabletek przed zakończeniem opakowania. Przed podjęciem takiej decyzji wskazana jest konsultacja lekarska. Warto pamiętać o tym, że w każdej ulotce dołączonej do opakowania leku znajdują się szczegółowe informacje dotyczące postępowania w przypadku pominięcia tabletki. Mogą one czasami nieco odbiegać od ogólnie przyjętych zasad.

Tabletki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – obniżenie skuteczności antykoncepcyjnej

Czasami zdarzają się sytuacje, w których mogło dojść do zaburzenia wchłonięcia przez organizm odpowiedniej dawki hormonów znajdujących się w tabletce antykoncepcyjnej. Do najczęściej spotykanych należą zaburzenia żołądkowo-jelitowe, które zdarzają się bardzo często w różnych chorobach przewodu pokarmowego. Znaczne upośledzenie prawidłowego wchłaniania leku zdarza się także w przypadku chorób, którym towarzyszą wymioty lub biegunki. Organizm nie wchłania wówczas odpowiedniej dawki hormonów, co może stać się przyczyną niedostatecznego zabezpieczenia przed niepożądaną ciąża. Ryzyko nieodpowiedniego wchłonięcia się leku niesie również występowanie niestrawności przebiegającej z wymiotami lub biegunką.

Jeżeli dojdzie do wymiotów w krótkim czasie po zażyciu tabletki (przyjmuje się, że czas wchłonięcia się leku wynosi ok. 3 godziny) istnieje ryzyko, iż tabletka nie zdążyła się wchłonąć. Należy ją wówczas traktować jako „straconą” i do końca opakowania zabezpieczać się dodatkowo innymi sposobami. Nie należy wówczas przyjmować kolejnej tabletki tak jak w przypadku jej pominięcia. Nie ma bowiem pewności jaka część leku już się wchłonęła. Zażywanie środków przeczyszczających czy też innych leków np. niektórych antybiotyków oraz leków przeciwgruźliczych, przeciwpadaczkowych, psychotropowych czy nasennych, również mogą wpływać na osłabienie działania antykoncepcyjnego i wówczas, jeżeli kobieta przyjmuje takie leki powinna się dodatkowo zabezpieczyć.

Pigułki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – pigułka jednofazowa, pigułka dwufazowa

Kolejny problem pojawia się w przypadku zmiany preparatu hormonalnego. W przypadku zmiany preparatu z jednofazowego na inny, lecz także jednofazowy wówczas można przyjąć pierwszą tabletkę bezpośrednio po zakończeniu poprzedniego opakowania (bez 7 dniowej przerwy). Można również rozpocząć przyjmowanie tabletek w jakimkolwiek dniu w 7 dniowej przerwie, jednak nie później niż w ósmym dniu po 7 dniowej przerwie. Jeżeli przechodzi się z preparatu jednofazowego na trójfazowy, wówczas pierwszą tabletkę najlepiej przyjąć w pierwszym dniu krwawienia pojawiającego się w przerwie zażywania tabletek. Przy zmianie leków zawierających większe dawki hormonów na zawierające ich mniej najlepiej jest nie robić przerwy, jeżeli odwrotnie to można rozpocząć pierwsze opakowanie nowego leku w pierwszym dniu krwawienia lub też po 7 dniowej przerwie.

Pigułki antykoncepcyjne (antykoncepcja hormonalna) – jak zażywać?

Tabletki najlepiej jest zażywać w godzinach wieczornych, szczególnie gdy rozpoczyna się antykoncepcję doustnymi preparatami hormonalnymi. Pozwala to na zmniejszenie odczuwania ewentualnych skutków ubocznych jak np. nudności, zwiększony apetyt, bóle głowy pojawiające się bardzo często w pierwszych miesiącach ich stosowania.

Jeżeli przestrzega się powyższych zasad, kobieta zabezpieczona jest przed ciążą już od momentu zażycia pierwszej tabletki. Skuteczne zabezpieczenie dotyczy również 7-dniowej przerwy pomiędzy opakowaniami. Pomimo, iż nie przyjmuje się w tym okresie tabletek, również w tym czasie zabezpieczenie jest skuteczne.

Warto pamiętać także o tym, iż do każdego opakowania preparatu zawsze dołączona jest ulotka informacyjna, z którą należy się zapoznać. Pozwoli to na prawidłowe przyjmowanie leku, jak również rozwianie wszelkich wątpliwości dając odpowiedź na wiele pytań.