Wdrożenie odpowiedniej metody antykoncepcyjnej u danej pacjentki nie zawsze jest dla lekarza proste. Musi on brać pod uwagę nie tylko współistniejące choroby, ale również predyspozycje do ich wystąpienia. W związku z tym wizyta, podczas której dokonuje on wyboru formy czy preparatu antykoncepcyjnego powinna być przeprowadzona bardzo rzetelnie, ze szczególnym uwzględnieniem wywiadu lekarskiego. W artykule przedstawiono zestawienie schorzeń i metod antykoncepcyjnych, ukazujące ryzyko ich zastosowania w poszczególnych przypadkach.
Postęp dokonujący się w medycynie zaowocował rozpowszechnieniem wielu nowoczesnych metod zapobiegania ciąży, jak i wprowadzeniem na rynek szerokiego asortymentu środków antykoncepcyjnych. Dzięki powyższemu każdy lekarz, do którego kobieta zgłasza się z chęcią zabezpieczenia się przed niepożądaną ciążą, ma obecnie ogromny wybór w doborze odpowiedniej metody antykoncepcyjnej dostosowanej indywidualnie do każdej pacjentki.
Przed podjęciem decyzji o rodzaju antykoncepcji podstawową czynnością jest zebranie dokładnego wywiadu. Ważna jest nie tylko przeszłość ginekologiczno-położnicza, ale również indywidualna ocena ogólnego stanu zdrowia. Należy brać pod uwagę nie tylko wszystkie współistniejące schorzenia, ale również skłonności i obciążenia genetyczne predysponujące do wystąpienia poszczególnych chorób, czy też obecnie przyjmowane leki. W celu uchronienia kobiet przed rozwojem wielu schorzeń należy dokładnie znać efekty uboczne, jakie mogą się pojawić po zastosowaniu danej metody lub preparatu antykoncepcyjnego. Dokładna analiza wskazań jak i przeciwwskazań poszczególnych metod pozwoli ustrzec się błędów podczas ich wdrażania.
Należy brać również pod uwagę fakt, iż niektóre metody antykoncepcyjne mogą być stosowane u kobiet, u których korzyści z ich stosowania przewyższają ryzyko lub też kobiety te akceptują ryzyko i nie wyrażają zgody na stosowanie innych, alternatywnych metod antykoncepcyjnych. U kobiet tych część metod może być stosowana wyłącznie pod ścisłym nadzorem z zachowaniem szczególnej ostrożności. Konieczny jest więc dokładny monitoring stanu zdrowia polegający na częstych wizytach kontrolnych, ewentualnych konsultacjach z lekarzami innych specjalności oraz systematycznym wykonywaniu podstawowych badań diagnostycznych umożliwiających szybkie wykrycie zagrożenia pogorszenia zdrowia. Kobietom tym należy szczegółowo wyjaśnić na czym polegają objawy ostrzegawcze, których wystąpienie powinno skłonić je do natychmiastowej wizyty u lekarza.
Wśród wszystkich możliwych metod zapobiegania ciąży szczególnej uwagi wymaga antykoncepcja hormonalna. Przed wdrożeniem tej metody, będącej jedną z najczęściej stosowanych metod planowania rodziny, ocena stanu zdrowia ma kluczowe znaczenie, ze względu na dużą ilość przeciwwskazań, jak i skutków ubocznych, jakie mogą się pojawić w trakcie przyjmowaniem hormonów. Prawidłowa ocena znaczenia przeciwwskazań u danej pacjentki potwierdza opanowanie sztuki lekarskiej. Szczegółowej oceny stanu zdrowia pacjentki wymaga również wkładka antykoncepcyjna.
Antykoncepcja hormonalna
Antykoncepcyjne preparaty hormonalne zawierają składniki estrogenne oraz progestagenne. Mogą one niekorzystnie wpływać między innymi na układ krążenia czy gospodarkę węglowodanową, wywołując choroby współistniejące, z którymi najczęściej spotyka się ginekolog u swoich pacjentek. W związku z powyższym podczas zbierania wywiadu lekarskiego przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej należy uwzględnić przede wszystkim występowanie w rodzinie problemów związanych z zaburzeniami krzepnięcia krwi, przebytymi zawałami serca, udarami mózgu lub innymi chorobami zakrzepowo-zatorowymi a także chorobami nowotworowymi.
Doustna antykoncepcja hormonalna (DTA) zalecana jest młodym, zdrowym i nie palącym papierosów kobietom. Zaleca się ją również w przypadku bolesnych miesiączek, w celu uregulowania cykli, zmniejszenia napięcia przedmiesiączkowego, zmniejszenia obfitości miesiączek, w leczeniu endometriozy, czynnościowych torbieli jajnika, niedoboru estrogenów, a także jako profilaktyka raka jajnika,
W przypadku DTA pierwsza wizyta kontrolna u kobiet bez stwierdzonego ryzyka powinna się odbyć po 3 miesiącach po rozpoczęciu stosowania hormonów, a następnie co 6 miesięcy, natomiast u kobiet obciążonych ryzykiem lub chorobą przewlekłą, wizyty kontrolne powinny odbywać się częściej. Wizyta kontrolna powinna obejmować badanie ginekologiczne w tym badanie gruczołów piersiowych, pomiar ciśnienia tętniczego krwi oraz wywiad w kierunku objawów niepożądanych jak np. bóle głowy, nudności, mlekotok, trądzik, bolesność piersi, kurcze i bóle łydek, obniżenie nastroju i zanik libido, zwiększenie masy ciała, ostuda. Według ekspertów WHO ciśnienie 160/100 mmHg jak również silne migreny z zaburzeniami ogniskowymi, wskazuje na konieczność przerwania stosowania preparatów antykoncepcyjnych zawierających estrogeny i progestagen.
Wkładka antykoncepcyjna Cu
Nie zaleca się jej nieródkom, jak również bardzo młodym kobietom do 20 roku życia. W tej grupie wiekowej oraz u nieródek założenie wkładki antykoncepcyjnej powinno być dokładnie przeanalizowane ze względu na możliwe powikłania w trakcie jej stosowania, mogące w przyszłości upośledzać płodność. Przed założeniem wkładki lekarz powinien zebrać dokładny wywiad, wykonać dokładne badanie ginekologiczne oceniające warunki anatomiczne narządu rodnego oraz zlecić badanie bakteriologiczne oraz test w kierunku chlamydia trachomatis, w celu zmniejszenia ryzyka nasilenia infekcji czy też przeniesienia jej w wyższe partie narządu rodnego. Założenie wkładki może czasowo zakłócić mechanizmy obronne w obrębie szyjki macicy, co zmniejsza ochronę górnego odcinka dróg rodnych przed zakażeniem.
