Spis treści:

1. Torbiele czynnościowe
2. PCOS - zespół policystycznych jajników
3. Torbiele tekaluteinowe
4. Tabela. Torbiele czynnościowe jajników

Torbiele czynnościowe

Torbielami czynnościowymi jajników nazywamy prawidłowe i nieprawidłowe torbielowate, torbielowato-lite i lite procesy wzrostu i regresji występujące w jajnikach pod wpływem gonadotropiny, miejscowych endogennych hormonów i egzogennej hormonoterapii. Zmiany te reagują na leczenie hormonalne.

Torbielami zastoinowymi nazywamy torbiele powstałe na drodze czynnościowej lub dysgenetyczne, które mogą pozostać nie zmienione przez całe życie. 

Do torbieli czynnościowych zaliczamy torbiele pęcherzykowe jednokomorowe, cienkościenne o średnicy do 6 cm. Powstają one na skutek zaburzenia regulacji osi przysadka – podwzgórze – jajnik. Na podstawie badania histopatologicznego możemy wśród nich wyróżnić m.in. przetrwałe pęcherzyki z zachowaną warstwą komórek ziarnistych i wnękowych o średnicy 3-6 cm.  Mogą występować także torbiele pęcherzykowe ze złuszczoną warstwą komórek ziarnistych o średnicy do 6 cm oraz pęcherzyki torbielowato-atretyczne bez warstwy ziarnistej ze zwłókniałą warstwą komórek wnękowych, których średnica przekracza 6 cm. W badaniu USG torbiele te są echoujemne, homogenne. Ustępują z reguły po 2-3 miesiącach czasem utrzymują się dłużej.

PCOS - zespół policystycznych jajników

W jajnikach mogą także występować obustronnie liczne torbiele o średnicy 1-2 cm z pogrubiała torebką białawą tzw. zespół poilicystycznych jajników. W badaniu mikroskopowym często nie stwierdza się w nich komórek ziarnistych a warstwa komórek wnękowych jest przerosła ogniskowo z cechami lutenizacji. Nie dochodzi do owulacji i nie stwierdza się ciałek białawych. Jajniki są powiększone 3-4 razy a osłonka biaława pogrubiała.

Wśród torbieli jajnika można  wyróżnić także ciałko żółte torbielowate. Powstaje ono na skutek rozpuszczenia umiejscowionego centralnie skrzepu. W ciągu 2-3 miesięcy przekształca się ono w ciałko białawe.

Torbiele jajników, fot. panthermedia

Torbiele tekaluteinowe

Czasem w jajniku możemy stwierdzić torbiele tekaluteinowe. Pojawiają się one w przebiegu zaśniadu groniastego lub kosmówczczaka kiedy stężenie HCG w surowicy krwi bardzo rośnie. Mogą one pojawiać się także w przebiegu hiperstymulacji jajników oraz w ciąży mnogiej. Są wysłane cienką warstwą komórek ziarnistych i szeroką warstwą komórek zluteinizowanych komórek wnękowych. Mogą one osiągać bardzo duże rozmiary. Ustępują po spadku stężenia HCG.

Tabela. Torbiele czynnościowe jajników

Zmiana	Badanie histopatologiczne	Wielkość torbieli	Badanie USG	Przyczyna
Pęcherzyki przetrwałe	Nie zmieniona theca, granulosa	3-6 cm	jednokomorowe	FSH
Torbiele pęcherzykowe	Przeważnie theca, częściowo granulosa	do 6 cm	jednokomorowe, cienkościenne	Zaburzenie osi przysadka-podwzgórze-jajnik
Pęcherzyki torbielowato-atretyczne	Zwłókniała theca, granulosa brak	powyżej 6 cm	jednokomorowe, cienkościenne	Zaburzenie osi przysadka-podwzgórze-jajnik
Jajnik wielotorbielowaty	Pęcherzyki wtórne-hyperthecosis, pogrubiała osłonka biaława	liczne torbiele śr. 1-2 cm	Jajnik powiększony, 4-8 cm, wielotorbietowaty	Zaburzone wydzielanie gonadotropin, hiperandrogenizm i in.
Ciałko żółte torbielowate	Normalne ciałko żółte z jamką w środku	2-4 cm	Lite, torbielowata jama	Krwawienie przy waskularyzacji
Torbiele ciałka żółtego	Duża torbiel wysłana theca i granulosa	3-6 cm	Lite, torbielowata jama	Ciąża
Torbiele tekaluteinowe	Gruba zluteinizowana theca	3-10 cm lub większe, często liczne	Duża wielokomorowa torbiel	Hiperstymulacja jajników