Wpływ antykoncepcji hormonalnej na proces kancerogenezy jest nadal sprawą kontrowersyjną i wciąż prowadzone są badania w tym kierunku. Brak jednoznacznych danych na ten temat wynika między innymi z faktu dużej ilości czynników mogących mieć wpływ na inicjację nowotworu, czy też zbyt krótkiego okresu obserwacji kobiet stosujących nowoczesne hormonalne metody zapobiegania ciąży.
Rak błony śluzowej macicy (endometrium) i rak jajnika
Rak jajnika oraz endometrium występują znacznie rzadziej niż nowotwory wymienione powyżej. Na podstawie dotychczasowych badań stwierdzić można, iż antykoncepcja hormonalna może zwiększać ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy oraz sutka, natomiast zmniejszać je w przypadku raka endometrium i jajnika. Stosowanie przez kobiety antykoncepcji hormonalnej może mieć wpływ na globalny spadek zachorowań na te typy nowotworów. U kobiet stosujących doustną antykoncepcję hormonalną stwierdzono dwukrotnie mniejsze ryzyko zachorowania na te nowotwory i zmniejszało się ono wraz z długością stosowania tej metody. Po 5 latach stosowania metod hormonalnych ryzyko zachorowania zmniejsza się o 2/3.
Najprawdopodobniej metody zmniejszające częstotliwość owulacji zmniejszają również ryzyko zmian nowotworowych w jajniku, natomiast składnik gestagenny preparatów antykoncepcyjnych pełni rolę ochronną przed rakiem endometrium. Efekt ochronny utrzymuje się nawet do 15 lat po zaprzestaniu stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej. Zarówno tabletka dwuskładnikowa, jak również gestagenna stosowana najczęściej u kobiet powyżej 40 roku życia, z przeciwwskazaniami do stosowania estrogenów oraz karmiących piersią, również zmniejszają ryzyko rozwoju raka błony śluzowej macicy oraz jajnika. W przypadku iniekcji progestagennych przeprowadzone analizy nie wykazały zmniejszenia ryzyka co do nowotworu jajnika, wykazano jednak zmniejszenie zachorowalności na raka endometrium.
Przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej istotne jest, aby lekarz przeprowadził dokładny wywiad z pacjentką. Na podstawie uzyskanych informacji będzie on mógł określić obecne czynniki ryzyka wystąpienia nowotworu u danej kobiety. Nie bez znaczenia jest pozyskanie informacji na temat chorób nowotworowych występujących w rodzinie. Antykoncepcja hormonalna może zwiększać ryzyko zachorowania na nowotwory szczególnie u osób posiadających uszkodzenia genów, mogących być przyczyną skłonności do powstawania u kobiet raka piersi, jajnika, trzonu macicy, jelita grubego, tarczycy czy czerniaka złośliwego.
Badaniem wykrywającym uszkodzone geny jest test HTGR. Posiadanie nieprawidłowych mutacji genowych stanowi przeciwwskazanie do stosowania antykoncepcji hormonalnej. Należy nadmienić, iż badań na temat zagrożenia wystąpienia nowotworu w drugim i kolejnym pokoleniu jest niewiele, co z pewnością związane jest z faktem, iż nowoczesne hormonalne preparaty antykoncepcyjne zawierające niewielkie dawki hormonów są stosowane stosunkowo od niedawna i prawdopodobnie upłynęło jeszcze za mało czasu, aby można było dysponować danymi naukowymi o ich odległym wpływie na organizm osób z różnymi czynnikami ryzyka.