Rozpoczyna się faza lutealna cyklu, która jest zależna od ciałka żółtego, produkującego progesteron. Rolą jego jest ostateczne przygotowanie błony śluzowej macicy do przyjęcia zarodka. Progesteron jest wydzielany w dużych ilościach od 15 do 26 dnia cyklu. Jeśli podczas jajeczkowania (owulacji) nie nastąpi zapłodnienie, to między 26 a 28 dniem cyklu ciałko żółta zanika i przez to gwałtownie spada wytwarzanie progesteronu, co powoduje zaburzenie ukrwienia śluzówki macicy i w konsekwencji oddzielenie się jej powierzchownej warstwy, co przejawia się kolejnym krwawieniem miesiączkowym. Początek nowego cyklu miesiączkowego liczy się od pierwszego dnia wystąpienia krwawienia.

Przyczyny braku (stałego lub okresowego) miesiączki mogą być:

• fizjologiczne, np. przed dojrzewaniem, w czasie ciąży, połogu 
• rozwojowe, np. niedorozwój jajników,
• a także związane z zaburzeniami hormonalnymi,
• chorobami narządów rodnych,
• stresami itp.

Zaburzenia cyklu

Mogą również występować zaburzenia wiążące się z intensywnością, długością i częstotliwością krwawień. Za prawidłowe uznaje się krwawienia występujące w miarę regularnie, co 21 do 35 dni, trwające 3-8 dni. Przeciętna długość krwawienia to 5 dni, a długość cyklu 28-32 dni. Tylko 15% kobiet ma 28-dniowe cykle miesiączkowe. Istnieje ścisła zależność czasowa pomiędzy jajeczkowaniem a występującą po nim miesiączką. Miesiączka, bowiem występuje tylko wtedy, gdy uwolniona z jajnika w czasie jajeczkowania komórka jajowa nie została zapłodniona. Wówczas następuje wyciszenie zmian, które przygotowały narząd rodny kobiety do poczęcia i dalszego rozwoju ciąży. Przerosła i rozpulchniona błona śluzowa macicy uwstecznia się, dochodzi w niej do zmian martwiczych, złuszcza się i zostaje wydalona na zewnątrz wraz z krwią z przerwanych naczyń. Ma to miejsce najczęściej pomiędzy 12 a 16 dniem po jajeczkowaniu.

Krwawienie a ciąża

Zdarza się jednak tak, że pomimo zajścia w ciążę, nadal przez jeden lub dwa cykle występują krwawienia podobne do miesiączki, choć przeważnie znacznie mniej obite, jest to zjawisko spotykane dość rzadko. Długość cykli miesiączkowych może być różna. Mówimy o cyklach przeciętnych, gdy ich długość trwa około 28 dni, o cyklach krótkich lub długich, gdy ich długość odbiega od powyższego w jedną lub drugą stronę. Są kobiety, u których długość cyklu jest zawsze taka sama lub prawie taka sama, są także kobiety, u których jest ona różna, co nie oznacza, że te ostatnie muszą się leczyć i „regulować” cykle. Tylko w wypadku stwierdzonej definitywnie patologii leczymy chorobę podstawową a nie „długość cykli”. Niewielkie regularności cyklu często występują u kobiet zupełnie zdrowych, a długość cykli prawie nigdy nie jest idealnie równa, ponieważ wiele czynników zewnętrznych może wpłynąć na długość cyklu (np. choroba, silny stres, podróż i związana z nią zmiana klimatu i inne).

Płodność mężczyzn

Cykliczność zmian związanych z płodnością praktycznie nie dotyczy mężczyzny, którego organizm zdolny jest do zapłodnienia kobiety prawie bez przerwy, od okresu dojrzewania do późnej starości i nie podlega zmianom cyklicznym, które charakterystyczne są dla fizjologii kobiety. W nabłonku plemnikotwórczym jąder wytwarzane są plemniki, które poprzez kanaliki i sieć jądra przedostają się do najądrza, gdzie mogą przebywać przez dłuższy czas. Podczas stosunku plemniki przedostają się do nasieniowodu i w czasie wytrysku poprzez cewkę moczową wydostają się na zewnątrz. W skład nasienia wchodzą miliony plemników zawieszonych w wydzielinie jądra, najądrzy i gruczołu krokowego, które z pochwy poprzez szyjkę macicy i macicę przedostają się do jajowodów. Zdolność plemników do zapłodnienia utrzymuje się w organizmie kobiety do 72 godzin, a nawet dłużej. Wynika z tego, że do zapłodnienia może dojść nawet wtedy, gdy współżycie płciowe miało miejsce 3 dni przed wystąpieniem owulacji.