W przypadku tego nowotworu został zidentyfikowany jego główny czynnik ryzyka – wirus HPV (Human Papilloma Virus, wirus brodawczaka ludzkiego). Jest on przenoszony drogą płciową, wywołując przewlekłe zakażenie. Nie wszystkie jego typy są onkogenne (wywołujące raka). Ponadto u większości kobiet (nawet 80%) infekcja ma charakter przemijający. Do głównych czynników ryzyka zaliczyć możemy także:

• wczesny wiek inicjacji seksualnej,
• dużą liczba partnerów seksualnych,
• seks analny,
• współistnienie innych zakażeń dróg rodnych,
• palenie tytoniu,
• osłabienie odporności,
• antykoncepcję hormonalną,
• starszy wiek,
• niski status socjoekonomiczny,
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku nowotworów.

Rak szyjki macicy rozwija się bardzo podstępnie. Na wczesnym etapie rozwoju nie daje charakterystycznych objawów. Mogą to być bóle podbrzusza, upławy, krwawienia czy bóle pleców. Chudnięcie lub osłabienie to objawy, które zazwyczaj pojawiają się, gdy nowotwór jest już w stadium zaawansowanym.

Podstawą rozpoznania jest wynik badania mikroskopowego. W tym celu wykonuje się badanie cytologiczne polegające na mikroskopowej ocenie komórek złuszczonych z części pochwowej szyjki macicy. Jeśli w rozmazie cytologicznym wykryte zostaną nieprawidłowe komórki, niezbędne będzie pobranie wycinka i poddanie go dokładnej ocenie histopatologicznej. Równie ważny jest także wynik badania ginekologicznego, kolposkopowego oraz USG i innych badań obrazowych, które pozwalają na ocenę zaawansowania procesu nowotworowego i obecności ewentualnych przerzutów.

Metoda lecznicza zawsze jest dobrana indywidualnie do potrzeb pacjenta. Może to być zabieg chirurgiczny, radioterapeutyczny lub chemioterapeutyczny bądź ich połączenie. Podstawową zasadą leczenia jest dobór najskuteczniejszej metody z jednoczesnym jak największym zaoszczędzeniem zdrowych tkanek. Na bardziej rozległe zabiegi i agresywne leczenie można pozwolić sobie u starszych kobiet, które nie planują już ciąży.

Po zakończonym leczeniu pacjentki zostają pod stałą kontrolą poradni onkologicznej przez 5 lat od zakończenia terapii. Wizyty odbywają się co 3-6 miesięcy. Głównym celem obserwacji jest wykrycie najwcześniejszych parametrów ewentualnego postępu lub nawrotu choroby.

W Polsce istnieje program przesiewowego wykrywania raka szyjki macicy. Dotyczy on kobiet w wieku 25-59 lat i umożliwia bezpłatne wykonanie cytologii raz na 3 lata. Dzięki zastosowaniu testów przesiewowych można znacznie zredukować liczbę zachorowań. Niezwykle skuteczną metodą, zaliczaną do działań profilaktyki pierwotnej, są szczepionki przeciwko onkogennym szczepom wirusa brodawczaka ludzkiego. Niestety są one odpłatne, ale wykazują niezwykle wysoką skuteczność.