Torbiele endometrialne są jednym z objawów choroby zwanej endometriozą. Na skutek przemieszczenia i wszczepienia się fragmentów błony śluzowej macicy (endometrium) w tkankę jajnikową dochodzi do powstawania różnej wielkości torbieli, wypełnionych gęstą, ciągnącą wydzieliną o zabarwieniu brunatnym lub czarnym, przez co często nazywane są torbielami „czekoladowymi”.

W trakcie cyklu miesiączkowego wszczepione endometrium podlega takim samym zmianom hormonalnym jak w macicy. Podczas menstruacji zaczyna się ono złuszczać i krwawić. W związku z tym, że krew nie ma odpowiedniego odpływu i gromadzi się tworząc skrzepy, dochodzi do powstawania torbieli wypełnionych krwią miesiączkową. Torbiele endometrialne często współistnieją z niepłodnością i przeważnie diagnozowane są dopiero podczas rutynowych badań diagnostycznych wykonywanych w celu ustalenia przyczyny trudności z zajściem w ciążę. Mogą one być także przyczyną przewlekłego bólu w miednicy mniejszej, będącego pierwszym i czasami jedynym objawem istnienia torbieli.

Nie leczone mogą znacznie się powiększyć, a także może dojść do pęknięcia torebki torbieli i rozlania się jej treści do jamy brzusznej, co grozi infekcją, krwotokiem wewnętrznym, a nawet śmiercią. Po pęknięciu może dojść do wszczepienia się endometrium do innych narządów wewnętrznych i rozprzestrzenienia się choroby. Często, szczególnie we wczesnym stadium rozwoju, torbielom nie towarzyszą żadne objawy, lecz czasem mogą pojawiać się dolegliwości typowe dla endometriozy takie jak bolesne, obfite, przedłużające się miesiączki, bolesne stosunki płciowe, ból podczas oddawania moczu i stolca i inne.

W przypadku pojawienia się nagłych silnych bólów podbrzusza, z towarzyszącymi omdleniami, wymiotami lub in. należy natychmiast skonsultować się z lekarzem. Może być to objaw pęknięcia lub skrętu torbieli, co stanowi poważne zagrożenie dla życia. Torbiele endometrialne wymagają leczenia farmakologicznego lub usunięcia operacyjnego. Postępowanie uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby, wielkości torbieli, stanu ogólnego chorej oraz od jej planów prokreacyjnych.

Są one łatwe do rozpoznania poprzez badanie wewnętrzne, usg lub rezonans magnetyczny. Często zalecane jest również badanie określające poziom markera Ca-125 (najlepiej w okresie miesiączki), którego podwyższony wynik może być wskazówką ułatwiającą różnicowanie rodzaju torbieli, jednak pewność rozpoznania daje jedynie badanie histopatologiczne treści płynu lub fragmentu zmiany pobranego podczas zabiegu operacyjnego.

Leczenie zachowawcze torbieli endometrialnych może być prowadzone wyłącznie przez lekarza, odpowiednio dobranymi lekami, według ściśle określonego przez niego schematu. Polega ono na leczeniu lekami hormonalnymi wydawanymi jedynie na receptę. Najczęściej są to leki antykoncepcyjne stosowane w systemie ciągłym, bez 7 dniowych przerw. Ma to na celu uniknięcie krwawienia, a tym samym powiększania się torbieli.