Spis treści:

1. Niepłodność, a bezpłodność
2. Niepłodność – główne przyczyny
3. Czynnik męski w przyczynach zaburzeń płodności
4. Czynnik żeński w przyczynach zaburzeń płodności 

Niepłodność, a bezpłodność 

Na samym początku warto wyjaśnić podstawową kwestię, a zatem różnicę między dwoma podstawowymi zaburzeniami płodności: niepłodnością i bezpłodnością. O niepłodności mówi się wtedy, gdy para nie jest w stanie spłodzić potomstwa mimo roku regularnego współżycia płciowego z częstotliwością około 3-4 stosunków seksualnych tygodniowo. Oczywiście bez stosowania jakichkolwiek metod antykoncepcyjnych. Jednak co bardzo istotne, i różni dwa wcześniej wspomniane pojęcia, niepłodność jest stanem odwracalnym. Istnieje zatem szansa, że osoba cierpiąca na niepłodność będzie w stanie spłodzić dziecko (mimo, że szansa na to może być minimalna). O bezpłodności mówimy wtedy, gdy stan ten jest nieodwracalny. W większości przypadków bezpłodność jest wrodzona, wynika na przykład z chorób genetycznych, które powodują zaburzenia rozwoju gonad, co uniemożliwia prokreację.

Niepłodność – główne przyczyny 

W polskiej nomenklaturze medycznej wyróżnia się dwa rodzaje niepłodności. Jeden, nazywany z łaciny sterilitas oznacza niemożność zajścia w ciąże oraz drugi, infertilitas, rozumiany jest jako niemożność donoszenia ciąży. Znajomość tych dwóch pojęć, jest niezwykle istotna, ponieważ zawężając krąg poszukiwań, pozwala lekarzom na łatwiejsze odnalezienie przyczyny zaburzeń płodności. Pacjentom za to, daje jaśniejszy pogląd na to z jakim problemem się borykają.

Umownie przyjmuje się, że istnieją dwa główne czynniki ograniczające płodność:

• czynnik męski – odpowiedzialny za około 30-40% niepłodności,
• czynnik żeński – identyfikuje się go u około 40–50% par diagnozowanych z powodu niepłodności.

Czynnik męski w przyczynach zaburzeń płodności  

Jest to szereg przyczyn zaburzeń płodności, których bardzo niepokojącą cechą jest stały wzrost liczby przypadków. Jeszcze w 2008 roku zgodnie z danymi szacunkowymi* piśmiennictwo sugerowało, że czynnik męski odpowiada za około 20% przypadków niepłodności. Dzisiaj mówi się czasami nawet o wartości 40%! Innym obiektywnym badaniem, które sugeruje coraz częstsze występowanie męskiej niepłodności, jest obserwacja męskiego nasienia, które jest swego rodzaju markerem funkcji rozrodczych mężczyzny. Jeszcze w 1940 roku średnia koncentracja plemników wynosiła 113mln/ml nasienia. W 1990 wartość ta zmalała do 66mln/ml! **

Jakie są zatem główne przyczyny niepłodności związane z czynnikiem męskim?

• wrodzony/anatomiczny – czyli szereg zaburzeń dojrzewania gonad i elementów dróg wyprowadzających nasienie, które w jakikolwiek sposób ograniczają płodność. Mogą one wiązać się na przykład z niewłaściwym zstępowaniem jąder albo występowaniem spodziectwa, czyli obecnością ujścia cewki na spodzie członka.

• środowiskowy – uznaje się, że w dzisiejszym społeczeństwie jest to główna przyczyna zaburzeń płodności związana z czynnikiem męskim. Wynika to przede wszystkim z dużej wrażliwości nabłonka plemnikotwórczego na wpływ czynników zewnętrznych, takich jak: czynnik chemiczny (lakiery, ropa naftowa, gazy spawalnicze, pestycydy) i czynnik fizyczny (praca w zasięgu silnych pól elektromagnetycznych, wysokie temperatury). Wiele codziennych zachowań młodych mężczyzn na świecie zaburza ich płodność. Wystarczy, że mężczyzna spędzi kilka godzin w pozycji siedzącej z laptopem na kolanach, albo założy bardzo obcisłe spodnie, gdzie jądra są de facto wciskane do kanału pachwinowego.

Przyczyny niepłodności, fot. panthermedia

Czynnik żeński w przyczynach zaburzeń płodności 

Jest to w dalszym ciągu szereg najczęściej występujących przyczyn zaburzeń płodności w Polsce i na świecie. Jednocześnie jest to najbardziej rozbudowane i skomplikowane zagadnienie. Możemy wyróżnić kilka podziałów żeńskich przyczyn niepłodności. Jeden z nich wyróżnia przyczyny anatomiczne i endokrynologiczne.

Czynnik żeński – przyczyny endokrynologiczne

Przyczyny endokrynologiczne niemożności zajścia w ciążę w przytłaczającej większości wiążą się z zaburzeniami cyklu miesiączkowego u kobiet. Delikatna równowaga hormonalna, która odpowiada za prawidłowy wzrost komórki jajowej w jajniku jest bardzo łatwa do zaburzenia. W dodatku, podobnie jak w przypadku czynnika męskiego, dzisiejszy styl życia i warunki środowiskowe w znacznym stopniu wpływają na zaburzenia menstruacyjne. Wśród przyczyn zaburzeń miesiączkowania i dojrzewania komórki jajowej są takie czynniki jak: dieta, stres, intensywna praca, choroby tarczycy, choroby ginekologiczne (np. zespół policystycznych jajników), hiperprolaktynemia czy anoreksja.

Przyczyny endokrynologiczne zaburzeń płodności nie ograniczają się jednak do samego jajnika i cyklu miesiączkowego. Zaburzenia poziomu hormonów wpływają też na przykład na budowę ściany macicy. Nieadekwatne poziomy progesteronu mogą zaburzyć odpowiedni rozwój endometrium i w takim przypadku nawet pomimo zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik zygota nie będzie mogła zagnieździć się w macicy.

Czynnik żeński – przyczyny anatomiczne

Zaburzenia anatomii dróg rodnych oraz gonad kobiet występują bardzo często. W celu łatwiejszego zrozumienia zagadnienia można podzielić przyczyny anatomiczne na cztery czynniki związane z czterema piętrami narządów rodnych:

• czynnik jajnikowy – jajnik jest niezwykle istotnym narządem dokrewnym w ciele kobiety. Z tego względu, że jest głównym miejscem produkcji estrogenu i progesteronu, jego zaburzenia anatomiczne powodują zaburzenia endokrynologiczne. Wiąże się to przede wszystkim z opisanymi wcześniej zaburzeniami miesiączkowania. I tak na przykład w przypadku wrodzonego braku jajników miesiączka i owulacja nie występują, co oznacza, że taka kobieta jest bezpłodna (a nie niepłodna)
• czynnik jajowodowy – związany jest z szeregiem zaburzeń czynnościowych i anatomicznych jajowodu takich jak: zmiany pozapalne czy wodniaki lub ropnie jajowodów.
• czynnik maciczny – obejmuje dość często występujące wady wrodzone i wtórne macicy.
• czynnik szyjkowy – związany przede wszystkim z nieprawidłowościami śluzu szyjkowego. Jego małe ilości (na przykład z powodu niskich poziomów estrogenów) ograniczają możliwość przedostania się plemników do dalszych elementów dróg rodnych.