Tarczyca – z pozoru niewielki narząd, zlokalizowany w okolicy szyi odgrywa ogromną rolę w funkcjonowaniu całego organizmu. Problemy z tarczycą niejednokrotnie skutkują problemami związanymi z zajściem w ciążę czy jej donoszeniem. Jednak problem z tarczycą, to często „wierzchołek góry lodowej”.
Jak działa tarczyca?
Tarczyca odgrywa kluczową rolę dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Gruczoł ten odpowiada za syntetyzowanie tzw. hormonów tarczycy, znanych jako T3 , T4 oraz kalcytoninę, które wraz z prądem krwi rozprowadzane są po całym organizmie. Hormony tarczycy odgrywają niezwykle istotną rolę w prawidłowych przemianach metabolicznych, zachodzących w każdej komórce ciała. Za prawidłowe funkcjonowanie tarczycy, odpowiada przysadka mózgowa, która syntetyzując tyreotropinę (znaną jako TSH) pobudza tarczycę do produkcji hormonów. Co ważne, działa tu również tzw. sprzężenie zwrotne, co oznacza, że w sytuacji gdy w organizmie jest aż nadto hormonów tarczycy, przysadka dostaje „sygnał”, aby ograniczyć syntetyzowanie pobudzającego TSH. Co w sytuacji, gdy tarczyca nie funkcjonuje prawidłowo?
Niedoczynność tarczycy
O niedoczynności tarczycy mówimy w momencie, gdy organizm nie syntetyzuje wystarczającej ilości hormonów tarczycy. Najczęstsze zaburzenia, prowadzące do problemów z tarczycą to zapalenie tarczycy lub choroba Hashimoto. Zdarza się, że przyczyną niedoczynności tarczycy są choroby przysadki mózgowej bądź stosowanie niektórych leków.
Niedoczynność tarczycy w ciąży
Ze względu na rozbieżność granicznych norm, dla stężenia hormonów tarczycy oraz TSH w ciąży, często diagnozuje się jej subkliniczną postać u ciężarnych. Aktualne rekomendacje Towarzystwa Endokrynologicznego zalecają, aby utrzymywać poziom TSH w pierwszym trymestrze w granicy 0,1 – 2,5 mLU/L. Poza badaniem stężenia TSH ważne jest również oznaczanie poziomu FT3 oraz FT4. Może się zdarzyć, że podwyższone FT3 występuje przy prawidłowym TSH, czego przyczyną nie jest problem z tarczycą a niedobór jodu.
Nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy związana jest z nadmiernym wydzielaniem hormonów tarczycy. W nomenklaturze naukowej, nadczynność tarczycy nazywana jest tyreotoksykozą. Najczęstszymi przyczynami występowania nadczynności tarczycy są guzy tarczycy, zapalenia tarczycy, niekiedy choroby przysadki.
Nadczynność tarczycy w ciąży
Poza problemem z niedoczynnością tarczycy, może pojawić się również problem z jej nadczynnością. Wywołuje ją zazwyczaj podwyższone stężenie beta hCG, przez co nadczynność często określa się mianem tyreotoksykozy ciężarnych. Wysokie stężenie beta hCG przypomina swoim działaniem TSH, które pobudza tarczycę do wyrzutu hormonów. Wielu lekarzy obserwuje, że problem z nadczynnością tarczycy i niskim poziomem TSH powiązany jest z pierwszą ciążą i częstymi wymiotami występującymi u ciężarnej. Poza tyreotoksykozą ciężarnych, może pojawić się problem związany stricte z nieprawidłowym funkcjonowaniem tarczycy, a nie zaburzeń jej pracy wywołanych przez betaHCG. Nadczynność tarczycy w ciąży może prowadzić do poronienia, stąd tak ważne jest monitorowanie poziomu hormonów.
Objawy i przebieg niedoczynności tarczycy
Ze względu na specyfikę układu dokrewnego, niekiedy niezwykle ciężko zaobserwować objawy, jakie towarzyszą problemom z tarczycą.
Objawy niedoczynności tarczycy
Niepokój powinny wzbudzić następujące objawy:
- wysuszenie skóry,
- problem ze skórą na łokciach i kolanach,
- uczucie ciągłego zimna,
- zmęczenie,
- senność,
- zaparcia lub rzadsze oddawanie stolca,
- spowolnienie pracy serca,
- problemy z nadciśnieniem,
- przesuszone, łamliwe włosy,
- problemy z płodnością
- wzrost masy ciała,
- osłabienie,
- depresja,
- pogorszenie zdolności intelektualnych,
- niekiedy – problemy sercowo - naczyniowe.
Objawy nadczynności tarczycy
Do niepokojących objawów zalicza się:
- nadpobudliwość,
- spadek masy ciała, kołatanie serca,
- osłabienie mięśni,
- biegunki
- uczucie gorąca,
- zaobserwowana podwyższona potliwość,
- niepokój,
- drżenie rąk,
- wytrzeszcz oczu,
- podwójne widzenie,
- zaczerwienienie powiek i spojówek,
- zaburzenia miesiaczkowania.
Problemy z tarczycą mogą negatywnie wpływać na rozwijający się płód. W I trymestrze, rozwijający się zarodek a następnie płód nie jest w stanie samodzielnie syntetyzować hormonów tarczycy, w związku z czym ważne jest, aby organizm matki funkcjonował prawidłowo i dostarczał hormonów, niezbędnych do rozwoju dziecka. Właściwe stężenie hormonów, wpływa na rozwój układu nerwowego dziecka. Ciężarna, która nie leczyła niedoczynności, powinna liczyć się z ryzykiem wystąpienia problemów z prawidłowym rozwojem dziecka.
Kiedy udać się do lekarza i leczyć niedoczynność tarczycy
W przypadku zaobserwowania symptomów nadczynności lub niedoczynności tarczycy, w pierwszym kroku należy udać się do lekarza rodzinnego, aby uzyskać skierowanie na badania krwi.
Aby jednoznacznie potwierdzić, że pojawił się problem związany z nadczynnością bądź niedoczynnością tarczycy niezbędne jest przeprowadzenie badania krwi i określenie stężenia :
- TSH - dla kobiet poza okresem ciąży, norma wynosi 0,4 - 4,0 mLU/L. W przypadku ciąży, dla I trymestru normę obniżono do maksymalnego poziomu 2,32 mLU/L . W II tymestrze, przyjęto normę w zakresie 0,1 - 2,35 mLU/L, zaś w III trymestrze ciąży, normę ustalonow granicach 0,1 - 2,65 mLU/L.
- fT3 - za normę dla poziomu fT3 przyjęto granicę 2,24 - 6 pmol (co odpowiada 1,5 - 4 ng /L),
- fT4 - przyjęta norma dla poziomu fT4 w organizmie wynosi 10 - 25 pmol ( co odpowiada 8 - 20 ng / L)
Dodatkowo, lekarz może zalecić przeprowadzenie USG tarczycy, co pozwoli na potwierdzenie / wykluczenie obecności guzków tarczycy. W przypadku stwierdzenia niedoczynności lub nadczynności tarczycy, możliwe będzie podjęcie odpowiedniego leczenia i wprowadzenie leków.
Leczenie niedoczynności tarczycy
Leczenie niedoczynności tarczycy związane jest z doustnym podawaniem tyroksyny T4 do osiągnięcia rekomendowanego poziomu TSH. Podawana tyroksyna, to nic innego jak syntetycznie produkowana tzw. lewotyroksyna. Co ważne, lewotyroksynę należy przyjmować regularnie, minimum 30 minut przed pierwszym posiłkiem. Uwaga - preparaty zawierające żelazo, zażywane wspólnie z lewotyroksyną zaburzają jej wchłanianie! W leczeniu nadczynności tarczycy, zwłaszcza w ciąży stosuje się Propycil Thyrosan w jak najniższych dawkach.
W przypadku stwierdzenia nadczynności lekarz moze powtórnie zalecić USG tarczycy, aby zlokalizować ewentualne ogniska choroby Basedowa. Zdarza się, że lekarz zleca biopsję cienkoigłową tarczycy - niezbędna, zwłaszcza po zdiagnozowaniu guzków. Możliwe jest również przeprowadzenie scyntygrafii - czyli badań polegających na wykorzystaniu izotopów, po których podaniu łatwiej zlokalizować zmienione chorobowo części narządu.
W przypadku wprowadzenia leczenia, niezbędne będzie okresowe kontrolowanie stężenia hormonów tarczycy oraz TSH. Najczęściej zaleca się powtarzanie badań krwi co około 5 do 6 tygodni. Niejednokrotnie, zwłaszcza w przypadku niedoczynności tarczycy występującej w ciąży konieczne będzie zwiększenia dawki przyjmowanych leków.
