Przysadka jest fasolowatym tworem o masie około 0.6 g znajdującym się w środkowym dole czaszki, w zagłębieniu kości klinowej, tzw. siodle tureckim. Jest zdecydowanie większa u kobiet.
Pod określeniem guzy przysadki kryją się zarówno gruczolaki jak i złośliwe raki - na szczęście zdecydowanie rzadsze.
Wśród gruczolaków najczęstszy jest tzw. prolactinoma – guz prolaktynowy - stanowiący około 40% wszystkich gruczolaków przysadki i wydzielający prolaktynę (PRL). Drugim co do częstości jest guz somatotropinowy wydzielający hormon wzrostu (GH), kolejne to guz kortykotropinowy (wydzielający ACTH), guz gonadotropinowy (wydzielający FSH i LH), guz tyreotropinowy (wydzielający TSH) i guzy mieszane.
Biorąc pod uwagę wielkość gruczolaka rozróżniamy mikrogruczolaki gdy ich średnica jest <1cm i makrogruczolaki o średnicy >1cm.
Objawy i przebieg guzu przysadki mózgowej
(Niżej przedstawiono objawy dwóch najczęstszych guzów przysadki).
Objawy zależą od hormonu wydzielanego przez guz jak również jego wielkości. Duże gruczolaki mogą uciskać skrzyżowanie nerwu wzrokowego powodując dodatkowo ubytki w polu widzenia, rzadziej objawy podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego.
W przypadku najczęstszego - guza prolaktynowego - u kobiet obserwuje się zaburzenia miesiączkowania albo brak miesiączki, mlekotok, niepłodność, zmniejszone libido, niewydolność ciałka żółtego. U mężczyzn zaś podwyższony poziom prolaktyny spowoduje obniżenie libido, impotencje, niepłodność, ginekomastię, zmniejszenie masy mięśniowej i zmniejszenie owłosienia płciowego. U obu płci hipogonadyzm wiąże się z utrata masy kostnej. Rokowanie jest dobre
Natomiast nieleczony guz somatotropinowy, wydzielający hormon wzrostu (GH), prowadzi do akromegalii, która objawia się powiększeniem rąk i stóp, twarzoczaszki (nosa, żuchwy, zatok czołowych), języka, pogrubieniem rysów twarzy , zwiększeniem masy ciała, wzmożoną potliwością, nadmiernym owłosieniem i zmianą barwy głosu. Występują również zmiany ze strony różnych narządów np. nadciśnienie tętnicze, obturacyjny bezdech senny, cukrzyca, nadczynność tarczycy, zaparcia, polipy jelita grubego, zaburzenia miesiączkowania, impotencja, bóle głowy, bóle stawów i kości.
Kiedy udać się do lekarza i leczyć guz przysadki mózgowej
W przypadku wystąpienia w/w objawów należy skontaktować się ze specjalistą. Diagnostyka prolactinoma polega na oznaczeniu poziomu prolaktyny w surowicy, wykonaniu odpowiedniego testu diagnostycznego z metoklopramidem i badań obrazowych MR (rezonans magnetyczny) lub TK (tomografia komputerowa). Konieczna jest również konsultacja okulistyczna.
Na rozpoznanie zaś akromegalii pozwalają objawy kliniczne, dodatni test hamowania wydzielania GH glukozą i badania radiologiczne. W każdym przypadku guza somatotropowego zleca się badanie okulistyczne.
Leczenie guzu przysadki mózgowej
Leczenie prolactinoma jest wieloletnie i ma na celu zmniejszenie masy guza i normalizację stężenia prolaktyny co w konsekwencji doprowadzi do ustąpienia objawów. Stosuje się leki dopaminergiczne (np. bromokryptynę), które są skuteczne w 90% przypadków. Leczenie operacyjne rozważa się w przypadku nieskuteczności leczenia farmakologicznego, nietolerancji leków lub gdy występują ubytki w polu widzenia.
Leczenie guza somatotropowego to przede wszystkim leczenie operacyjne. Usunięcie guza przez zatokę klinową prowadzi do całkowitego wyleczenia. Często przed zabiegiem stosuje się analogi somatostatyny (np. oktreotyd), które oprócz normalizacji stężenia GH, zmniejszają rozmiar guza i jego konsystencę.
