Zazwyczaj nie dają o sobie znać. Funkcjonujesz normalnie, nie czujesz się inaczej. Najczęściej w trakcie rutynowej kontroli u lekarza okazuje się, że Twoje jajniki nie funkcjonują prawidłowo. Zespół policystycznych jajników dotyka wielu kobiet. Czy jest to powód do poważnych zmartwień?
Spis treści:
- Jajniki – dlaczego są ważne?
- Zespół policystycznych jajników
- Jak rozwija się choroba?
- Objawy chorobowe
- Skutki zdrowotne
- Diagnostyka
- Jak się leczy PCOS?
- Czy PCOS jest groźny?
Jajniki – dlaczego są ważne?
Jajniki zaliczane są do tzw. gonad żeńskich. Swoim wyglądem przypominają spłaszczoną elipsoidę. Są stosunkowo niewielkie – ich rozmiary rzadko przekraczają 5 cm x 3 cm x 1cm, osiągając wagę do ok. 8 gramów. Jajniki odpowiedzialne są za produkowanie komórek jajowych, biorących udział w zapłodnieniu, oraz wydzielaniu żeńskich hormonów płciowych, tj. estrogenów, progesteronu. W janikach dochodzi do dojrzewania pęcherzyka Graafa, który od rozpoczęcia pokwitania do menopauzy uwalniany jest raz na 28 dni. To właśnie w pęcherzyku Graafa znajduje się komórka jajowa, która – jeśli na swojej drodze napotka plemnik – może zostać zapłodniona, dając początek nowemu życiu. W sytuacji, gdy nie dojdzie do zapłodnienia, niezapłodniona komórka jajowa obumiera, śluzówka macicy złuszcza się i dochodzi do krwawienia miesięcznego. Niestety, zdarza się, że jajniki nie wykonują swoich funkcji prawidłowo, co prowadzi do licznych problemów zdrowotnych.
Zespół policystycznych jajników
Zespół policystycznych jajników znany jest również jako zespół wielotorbielowatych jajników. Choroba ma podłoże endokrynologiczne (hormonalne), zaś dane medyczne szacują, że zespołem policystycznych jajników dotkniętych jest nawet około 18% kobiet w wieku reprodukcyjnym. Bez znaczenia ma rasa czy narodowość – kobiety z całego świata borykają się z problemem wielotorbielowatości, która w wielu przypadkach utrudnia zajście w ciążę. Pomimo intensywnego rozwoju medycyny i nauk biologicznych lekarze i naukowcy do dziś nie potrafią jednoznacznie wskazać, co jest przyczyną wystąpienia zespołu policystycznych jajników (PCOS). Pierwsze oficjalne informacje medyczne dotyczące PCOS pojawiły się na początku XX wieku, choć w literaturze można odnaleźć informację o mieszkance osiemnastowiecznych Włoch, u której wykryto „dziwne torbiele na jajnikach”, co może sugerować właśnie PCOS.
Jak rozwija się choroba?
Lekarze przypuszczają, że za rozwojem PCOS stoją … męskie hormony, zwłaszcza testosteron oraz zbyt wysoki poziom hormonu lutenizującego. Kolejnym „winowajcą” wskazywanym przez lekarzy jest również problem z wysokim stężeniem insuliny we krwi. Zarówno wspomniane hormony, jak i insulina nadmiernie pobudzają jajniki, stymulując rozwój PCOS. Kiedy mówi się, że pacjentka cierpi na zespół policystycznych jajników? Według wytycznych Narodowego Instytutu Zdrowia z USA pacjentka cierpi na PCOS, jeśli występują u niej co najmniej 2 z wymienionych objawów:
- podwyższone stężenie androgenów, objawiające się np. nadmiernym owłosieniem,
- nieregularne miesiączki,
- wykryte na badaniu USG cysty i torbiele.
Na konferencji, która odbyła się w 2003 roku w Rotterdamie, lekarze wspólnie z naukowcami uszczegółowili kryteria proponowane przez Narodowy Instytut Zdrowia z USA, wskazując, że o zespole PCOS możemy mówić w momencie, gdy u pacjentki stwierdzono co najmniej 2 z wymienionych objawów:
- brak owulacji (całkowity),
- nieregularne miesiączki,
- podwyższone stężenie androgenów, objawiające się np. nadmiernym owłosieniem,
- jajniki o charakterze torbielowatym, gdzie występuje co najmniej 12 powiększonych pęcherzyków, a objętość jajników jest większa niż 10 cm3.
Zespół policystycznych jajników, fot. panthermedia
Objawy chorobowe
Do niepokojących sygnałów, które mogą zaobserwować pacjentki, należą rzadkie i nieregularne cykle miesiączkowe lub wręcz przeciwnie – niezwykle intensywne krwawienia, problemy z zajściem w ciążę, hirsutyzm, otyłość w dolnej części tułowia, łysienie androgeniczne, problemy skórne (trądzik i łojotok), bezdech senny, bóle macicy. Zazwyczaj dopiero w trakcie dodatkowych, szczegółowych badań lekarskich u pacjentek z PCOS stwierdza się liczne torbiele w jajnikach, wysoki poziom insuliny, podwyższony poziom testosteronu, zaburzenia gospodarki lipidowej, podwyższony poziom prolaktyny.
Skutki zdrowotne
Kobiet cierpiących na PCOS dotyka większe ryzyko zachorowania na raka endometrium. Dodatkowo pacjentki borykające się z rzadkimi miesiączkami mogą mieć problem z nadmiernym przerostem endometrium, czyli tkanką wyścielającą macicę, która złuszcza się w postaci wydzieliny miesiączkowej. Badania dowodzą, że pacjentki cierpiące na PCOS są bardziej narażone na wystąpienie cukrzycy, otyłości, nadciśnienia tętniczego i towarzyszących im chorób wieńcowych. Istotnym problemem, który dotyka pacjentki chorujące na zespół policystycznych jajników, są problemy z zajściem w ciążę.
Diagnostyka
Diagnostyka opiera się na wykonaniu badań narządu rodnego – niezbędne jest przeprowadzenie badania USG oraz badań krwi pozwalających określić stężenie hormonów.
Jak się leczy PCOS?
Leczenie PCOS jest zazwyczaj długotrwałe, związane również z leczeniem objawów współtowarzyszących. U pacjentek otyłych zaleca się wprowadzenie odpowiedniej diety, która pozwoli zgubić nadprogramowe kilogramy – tutaj niezbędna może okazać się pomoc dietetyka. W przypadku pacjentek cierpiących dodatkowo na insulinooporność, lekarz zapewne wprowadzi produkty lecznicze, które będą obniżały poziom insuliny we krwi. W przypadku problemów z zajściem w ciążę niezbędne okazują się konsultacje ze specjalistami zajmującymi się problematyką niepłodności. Znane są formy leczenia oparte na stosowaniu leku pobudzającego owulację.
Czy PCOS jest groźny?
PCOS da się kontrolować, jednak najważniejsza jest systematyczność w wizytach u lekarza ginekologa. Nie zaniedbuj swojego zdrowia – przynajmniej raz w roku odwiedzaj ginekologa celem wykonania rutynowych badań. Pamiętaj – im wcześniej wykryty problem medyczny, tym większa szansa na wyleczenie!
