Bolesne miesiączki, niekiedy uniemożliwiające normalne funkcjonowanie mogą być oznaką endometriozy. Jest to choroba na którą w Polsce cierpi około 2 mln kobiet. 

Endometrioza to przewlekłe schorzenie polegające na występowaniu komórek endometrium poza ich właściwą lokalizacją, czyli wnętrzem macicy – endometrium to warstwa błony śluzowej wyścielająca wewnętrzną powierzchnię macicy, odgrywa kluczową rolę w cyklu menstruacyjnym i przygotowuje macicę na implantację zarodka. Ogniska endometriozy najczęściej lokalizują się w jajnikach, jajowodach, na szyjce macicy, w pochwie, a także w pobliskich organach: pęcherzu, jelicie grubym, otrzewnej. Ale komórki endometrium mogą znaleźć się niekiedy nawet w tak odległych miejscach, jak przepona, skóra czy płuca. Nadal jednak nie wiadomo dokładnie, jaka jest przyczyny migrowania komórek endometrium.

Jakie są objawy endometriozy?

• Silny ból w obrębie miednicy, ostry, przeszywający. Pojawia się przed, w trakcie lub po menstruacji.
• Nieregularne miesiączki. Mogą występować też silne skurcze menstruacyjne, wydłużony czas trwania menstruacji lub obfite krwawienia.
• Bolesne stosunki płciowe.
• Ból podczas oddawania moczu lub wypróżniania, dzieje się tak, gdy ogniska endometrium znajdują się na narządach miednicy mniejszej, takich jak pęcherz moczowy lub jelita.
• Osłabienie, niestrawność, zaparcia, biegunki.
• Przewlekły ból pleców, gdy ogniska endometriozy znajdują się w okolicy miednicy.
• Zaburzenia płodności. Endometrioza może powodować trudności w zajściu w ciążę lub prowadzić do nawracających poronień.

Diagnoza endometriozy

Sukces w leczeniu choroby zależy głównie od szybkiej diagnozy. Wczesne rozpoznanie choroby zmniejsza ryzyko związane z zabiegiem chirurgicznym, późniejszymi powikłaniami. Niestety, wiele kobiet cierpiących na tę chorobę prawidłową diagnozę słyszy, gdy endometrioza jest już mocno zaawansowana. 

Złotym standardem w rozpoznawaniu endometriozy jest badanie histologiczne potwierdzające występowanie zmian, zwykle w materiale pobranym podczas laparoskopii. Jest to jednak metoda daleka od doskonałości. Diagnostyka oparta na laparoskopii w niewielkim stopniu ułatwia wczesną diagnozę.

Testy

Szybkie diagnozowanie umożliwiają testy. Tym bardziej, że w Polsce dostępny jest już nieinwazyjny test  do diagnostyki in vitro, w którym bada się pobrane próbki krwi żylnej (surowicy). Jego skuteczność jest bardzo wysoka, charakteryzuje się swoistością na poziomie100% (87–100%; 95% CI).

Test można wykonać na podstawie na podstawie skierowania od lekarza. Podczas wizyty lekarskiej, przed skierowaniem na test, pacjentka – wspólnie z doktorem - odpowiada na pytania kliniczne.  Następnie ze skierowaniem udaje się do laboratorium, na pobranie krwi do badania. Może zgłosić się w dowolnym dniu cyklu.

Test oznacza poziomy dwóch biomarkerów BDNF neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego ( silnie korelujący z endometriozą), Ca125 ( najczęściej występujący w surowicy biomarker endometriozy). Wynik testu opiera się na 8 zmiennych wprowadzonych do oprogramowania medyczno-diagnostycznego: stężeniu  2 biomarkerów i odpowiedzi na 6 pytań klinicznych. Należy pamiętać że testu nie należy wykonywać u kobiet w ciąży. Koszt testu to ok. 550 zł.

Inny dostępny test (inwazyjny) wykrywa podwyższoną ekspresją mRNA - genu FUT4. Może to świadczyć o endometriozie. Test wykonywany jest przez ginekologa w trakcie wizyty ambulatoryjnej, trzeba się zgłosić między 14. a 20. dniem cyklu. Konieczne jest także posiadanie aktualnego badania cytologicznego. Materiał do badania pobierany jest z macicy metodą biopsji aspiracyjnej. Na wyniki czeka się ok. 14 dni. Cena to ok. 2 tys. zł, bez kosztu wizyty lekarskiej (kwalifikacyjnej).

Leczenie endometriozy

W zależności od zaawansowania choroby, wieku pacjentki, jej ogólnego stanu zdrowia oraz planów dotyczących posiadania potomstwa stosuje się leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne.

W farmakoterapii są to leki, które łagodzą objawy i zmniejszają stan zapalny.

Gdy choroba jest bardziej zaawansowana potrzebna jest interwencja chirurgiczna. Laparoskopię, czyli metodą mniej inwazyjną stosuje się, gdy choroba nie jest jeszcze mocno zaawansowana.  Gdy zmiany są już duże, dotyczą wielu narządów, konieczne może być leczenie operacyjne.