Spis treści:

1. Etiologia schorzenia
2. Objawy i diagnostyka
3. Leczenie

Nieleczona jednostka chorobowa hyperemesis gravidarium (HG) ma wpływ na dobrostan płodu - bez fachowej opieki pacjentka może stracić dziecko, niemowlę może urodzić się przedwcześnie bądź z niedowagą. Dlatego też w większości przypadków ciężarna musi być hospitalizowana. Pacjenta przyjmuje odpowiednie leki (m.in. przeciwwymiotne), na bieżąco uzupełniane są płyny, a także niedobory składników mineralnych, jak i witamin.

Ważne! Niepowściągliwe wymioty ciężarnych są schorzeniem występującym niemal sporadycznie - cierpi na nie około 100 ciężarnych rocznie (0,3 - 2% przypadków).

Etiologia schorzenia 

Przyczyny powstawania hyperemesis gravidarium nie są do końca znane. Na podstawie przeprowadzonych badań i obserwacji klinicznych, uważa się, że do głównych powodów występowania schorzenia należy udział czynników somatycznych oraz psychicznych, a także podwyższony poziom BHCG (gonadotropina kosmówkowa) - hormon wytwarzany w organizmie kobiety w trakcie ciąży. Odpowiednie stężenie tego hormonu jest w stanie wykryć bardzo wczesny okres ciąży (hormon pojawia się już kilka dni po zapłodnieniu). Stężenie gonadotropiny kosmówkowej rośnie w I trymestrze ciąży, następnie rozpoczyna tendencję spadkową.

Ważne! Badanie poziomu BHCG wykorzystuje się w celach diagnozowania anomalii, które pojawiają się w I trymestrze ciąży.

Czynnikiem wpływającym na możliwość pojawienia się HG jest także hormon estradiol i wzrost jego stężenia w I trymestrze ciąży. Estradiol jest żeńskim hormonem płciowym (grupa estrogenów) wydzielanym przez jajniki, korę nadnerczy oraz łożysko. Poziom hormonu waha się w zależności od dnia cyklu menstruacyjnego (jego stężenie bada się celem przebiegu owulacji). 

Większe prawdopodobieństwo wystąpienia HG jest w grupie kobiet, które już doświadczyły objawów tego typu we wcześniejszej ciąży, a także u tych, u których takie przypadki występowały w rodzinie. Bardziej narażone na wystąpienie hyperemesis gravidarium są także młodsze kobiety w pierwszej ciąży.

Do czynników ryzyka pojawienia się niepowściągliwych wymiotów, należą ponadto:  

• genetyka
• nadwaga
• ciąża mnoga
• nadczynność tarczycy
• schorzenia narządu moczowo - płciowego
• zaburzenia żołądkowo - jelitowe (metaboliczne, neurologiczne, psychologiczne)    

Objawy i diagnostyka 

Początkowy okres ciąży nieodzownie kojarzy się ze złym samopoczuciem przyszłej mamy - poranne mdłości, nudności i wymioty (doświadcza ich 80% ciężarnych). Objawy nie należą do zbyt uciążliwych i kobieta może normalnie funkcjonować. W przypadku ciężarnych z hyperemesis gravidarium, przykre objawy (nudności, mdłości, wymioty) mają intensywny charakter - mogą trwać od rana do wieczora bądź bardzo często (5 - 20 razy w ciągu dnia).

Niepowściągliwe wymioty w ciąży, fot. panthermedia

Ważne! W ciężkich postaciach HG, pacjentki mogą wymiotować nawet kilkadziesiąt razy dziennie. Nie są w stanie ani pić, ani jeść czegokolwiek. Towarzyszący często ślinotok powoduje, że przyszłe mamy nie są w stanie przełknąć śliny, nie wymiotując przy tym. 

Do innych objawów towarzyszących HG, zalicza się:

• zmęczenie
• bóle głowy
• kłopoty ze snem
• brak apetytu  

Ważne! Objawy z reguły rozpoczynają się między 4 a 10 tygodniem ciąży. Samoczynnie ustępują między 16 a 20 tygodniem. Niestety u niektórych kobiet objawy (nie tak intensywne) trwają do czasu porodu.

Przypadłość może skutkować wystąpieniem odwodnienia (częste wymioty nie pozwalają na dostarczenie organizmowi należytej ilości płynów) - zagrażającym bezpośrednio życiu matki oraz dziecka. Ponadto istnieje ryzyko, że noworodek urodzi się z deformacją (ciągłe wymioty wpływają na ilość płynu owodniowego, w którym dziecko się rozwija).

Ciężarne, u których zostało zdiagnozowane schorzenie, tracą do 10% wagi ciała i nie przybierają na wadze tak jak powinny. Skutkuje to kumulowaniem w organizmie toksyn (organizm w ten sposób rekompensuje braki wywołane dostarczaniem zbyt małej ilości kalorii). Hyperemesis gravidarium może prowadzić do zaburzeń jonowych w organizmie, jak i niedokrwistości.

Ważne! Najpoważniejszymi powikłaniami schorzenia może być (m.in. pęknięcie błony śluzowej przełyku, odma śródpiersiowa, ostra niewydolność nerek).

Procedura diagnostyczna - w odróżnieniu niepowściągliwych wymiotów ciężarnych od zwykłych nudności (okresowo nasilonych) towarzyszących ciąży, pomaga przeprowadzenie badania USG (jego celem jest potwierdzenie ciąży wewnątrzmacicznej oraz stwierdzenie czy ciąża jest pojedyncza czy też mnoga), a także diagnostyka laboratoryjna (w moczu mogą być obecne ciała ketonowe. Ponadto u pacjentek mogą wystąpić zaburzenia elektrolitowe oraz niedobory pokarmowe). Badania laboratoryjne obejmują ponadto (m.in morfologię, enzymy wątrobowe, amylazę, stężenie gonadotropiny kosmówkowej, gospodarkę hormonalną tarczycy (TSH, fT3, fT4), kreatyninę.

Leczenie 

Niestety nie ma skutecznego lekarstwa na wymioty (lekarstwa jedynie je łagodzą). Terapia pacjentek odbywa się na zasadzie leczenia objawowego i polega przede wszystkim na modyfikacji diety oraz sposobów odżywiania. Jadłospis przyszłej mamy powinien ograniczyć się do lekkostrawnych i niewielkich posiłków, które należy spożywać w regularnych odstępach czasu.

Ważne! Należy rozdzielać pokarmy stałe oraz płynne. Przerwa pomiędzy nimi powinna wynosić nie mniej niż 2 godziny.

Zalecane jest nieforsowanie się i jak najwięcej odpoczynku (w pozycji leżącej). Dobrym lekarstwem na złagodzenie uciążliwych objawów jest sen. Bardzo ważne jest nawadnianie organizmu, aby nie dopuścić do odwodnienia (herbata, napary z imbiru oraz mięty pieprzowej). Ponadto zaleca się unikanie wszelkich zapachów, które potęgują występowanie przykrych symptomów.

Ważne! Łagodne przypadki niepowściągliwych wymiotów ciężarnych leczone są ambulatoryjnie (dobranie właściwej diety, odpoczynek, leki wspomagające). Ciężkie przypadki wymagają hospitalizacji i dożylnego podawania płynów oraz odżywiania.