Spis treści:

1. Wprowadzenie
2. Nieprawidłowa funkcja tarczycy
3. Niedoczynność tarczycy
4. Nadczynność tarczycy
5. Podsumowanie

Wprowadzenie

W zdecydowanej większości przypadków ciąża przebiega prawidłowo i wymaga jedynie rutynowych wizyt w Poradni Ginekologicznej. Aktualnie wśród licznych badań zlecanych i wykonywanych przez ginekologa-położnika powszechnie ocenia się czynność tarczycy, co opiera się na oznaczaniu stężenia TSH (Ważne! Zakres referencyjny dla kobiet ciężarnych jest inny niż dla kobiet niebędących w ciąży, a dodatkowo zmienia się w kolejnych trymestrach).

Zaburzenia czynności tarczycy mają udowodniony związek pomiędzy ich występowaniem a nieprawidłowym przebiegiem ciąży. Choroba kobiety ciężarnej rzutuje nie tylko na sam przebieg ciąży, ale również na rozwój nienarodzonego dziecka. Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego rozwoju m. in. mózgu, a głównym ich źródłem dla dziecka do 20. tygodnia ciąży jest matka.

Nieprawidłowa funkcja tarczycy

W populacji kobiet w wieku rozrodczym nieprawidłowe wyniki badań tarczycy stwierdza się u około 2% badanych. Odsetek ten zwiększa się do ok. 3% u kobiet ciężarnych, co wynika z większego zapotrzebowania na hormony w ciąży. Najczęściej stwierdzana jest niedoczynność tarczycy, którą rozpoznaje się nawet dziesięciokrotnie częściej niż nadczynność tarczycy. W młodszej populacji przyczyną zaburzeń są zapalenia tarczycy, rzadziej wole guzkowe. Najpowszechniej występuje przewlekłe autoimmunizacyjne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto), które cechuje się obecnością swoistych dla tej choroby przeciwciał w surowicy krwi, skierowanych przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i tyreoglobulinie (aTG). W pełni rozwinięta choroba Hashimoto najczęściej przebiega pod postacią niedoczynności tarczycy, jednak na wcześniejszych etapach może przejściowo dawać nadczynność tarczycy lub przebiegać prawidłową funkcją tarczycy. Nadczynność tarczycy pojawia się najczęściej pod postacią tyreotoksykozy ciężarnych lub jednej z postaci chorób autoimmunizacyjnych, czyli choroby Graves-Basedowa.

Niedoczynność tarczycy

Jawna niedoczynność tarczycy (czyli podwyższone stężenie TSH i obniżone stężenia wolnych hormonów tarczycy) jest zagrożeniem dla przebiegu ciąży. U ciężarnych kobiet dochodzi częściej do poronień, porodów przedwczesnych. Częściej ciąża powikłana jest nadciśnieniem tętniczym. Nie wolno również zapominać, że choroba ta wiąże się z obniżeniem zdolności do zajścia w ciążę. Leczenie jest konieczne i powinno być szybko wdrożone oraz prowadzone pod nadzorem specjalisty.

Na szczęście jawną niedoczynność tarczycy rozpoznaje się rzadziej (ok. 0,5% kobiet ciężarnych), znacznie częstszym zjawiskiem jest subkliniczna niedoczynność tarczycy (podwyższone TSH przy prawidłowych stężenia wolnych hormonów tarczycy). Zagrożenie dla przebiegu ciąży jest mniejsze niż w przypadku postaci jawnej. Zaobserwowano jednak, że obecność przeciwciał przeciwtarczycowych wiąże się z podwyższonym ryzykiem utraty ciąży lub powikłań położniczych. Część badaczy oprócz korzystnego wpływu stosowania lewotyroksyny na przebieg ciąży wskazuje na potencjalne korzyści dla dziecka w zakresie rozwoju psychoruchowego po zakończeniu ciąży.

Badania tarczycy w ciąży, fot. panthermedia

Nadczynność tarczycy

Drugą grupą chorób wynikających z nieprawidłowej funkcji jest nadczynność tarczycy. Może prowadzić do przedwczesnego porodu, poronień i powikłań położniczych. Na szczęście w większości przypadków ma ona postać łagodną, przybierając postać tyreotoksykozy ciężarnych. Jest to choroba, w której przebiegu obserwuje się niskie wartości TSH (Ważne! Inne wartości prawidłowe dla kobiet ciężarnych), najczęściej z prawidłowymi lub nieznacznie (do 10%) podwyższonymi stężeniami wolnych hormonów tarczycy. Choroba częściej pojawia się, gdy u kobiety są wysokie stężenia hCG (hormonu produkowanego przez ciałko żółte ciążowe i łożysko), a wynika to z podobieństwa hCG do TSH, które w tych okolicznościach może pobudzać tarczycę do nadmiernej produkcji hormonów tarczycy. Najczęściej stan ten nie wymaga leczenia, jednak obowiązkowe jest przeprowadzenie diagnostyki, która wykluczy rzadsze, ale groźniejsze przyczyny obserwowanych zmian hormonalnych.

Przede wszystkim konieczne jest wykluczenie choroby Graves-Basedowa – jednej z postaci autoimmunizacyjnego zapalenia tarczycy, cechującej się obecnością przeciwciał skierowanych przeciwko receptorowi dla TSH (TRAB). Ich unikalną cechą jest zdolność do aktywowania tarczycy do produkcji hormonów i odbywa się to bez jakiejkolwiek kontroli. Choroba najczęściej wymaga leczenia specjalistycznego pod nadzorem ginekologa i endokrynologa. Oprócz przedstawionych powyżej ogólnych zagrożeń dla przebiegu ciąży choroba ta charakteryzuje się możliwością wywołania nadczynności tarczycy u nienarodzonego dziecka. Spowodowane jest to zdolnością przeciwciał TRAB do przechodzenia przez łożysko. Nadczynność tarczycy u dziecka jest dodatkowym czynnikiem ryzyka dla nieprawidłowego przebiegu ciąży. Szczególną uwagę na przygotowanie się do ciąży powinny zwrócić kobiety, u których w przeszłości rozpoznano chorobę Graves-Basedowa. Nie zaleca się zachodzenia w ciążę przy utrzymującej się nadczynności. Największą pewność w zakresie niepowikłanego przebiegu ciąży daje przebyty zabieg całkowitego usunięcia tarczycy, choć po jego wykonaniu konieczna jest przewlekła substytucja hormonalna.

Podsumowanie

Choroby tarczycy występują powszechnie w populacji, ponadto nawet 7-, 10-krotnie częściej u kobiet. Kobiety ciężarne są częstym pacjentem w gabinetach endokrynologicznych. Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne proponuje powszechne oznaczanie stężenia TSH na pierwszej wizycie położniczej, a w razie nieprawidłowego wyniku konsultację specjalistyczną. Rozpoznanie choroby tarczycy w czasie ciąży wiąże się z koniecznością regularnego monitorowania funkcji tarczycy. Niemniej jednak większość chorób może być leczona zachowawczo (obserwacja + leki). Zdecydowanie rzadziej konieczne jest leczenie operacyjne. Leczenie izotopami jodu (tzw. radiojodem) jest bezwzględnie przeciwwskazane w ciąży.