Prowadzenie porodu

Prowadzenie porodu i wskazania do jego ewentualnego ukończenia operacyjnego nie odbiegają od przyjętych zasad położnictwa.

Jednak w czasie trwającego kilka godzin porodu położnik powinien liczyć się z tym, że rodząca nie może w warunkach sali porodowej sama stosować u siebie swoich środków uzależniających. Grozi zatem jej i płodowi zespół abstynencyjny, który może prowadzić do następujących powikłań porodu:

• Zaburzenie czynności skurczowej macicy pod postacią wtórnego osłabienia akcji porodowej.
• Wzrost wartości ciśnienia tętniczego krwi
• Zaburzeń przepływu maciczno-łożyskowego
• Zaburzeń czynności serca płodu
• Utraty współpracy rodzącej z personelem sali porodowej

Aby uchronić rodzącą i płód przed tymi groźnymi sytuacjami, wskazane jest podawanie w trakcie porodu pod ścisłą kontrolą lekarską leków, celem profilaktyki lub leczenia objawów zespołu odstawienia narkotyków (4, 8).

Bezpiecznie mogą być zastosowane:

• morfina 2-3 ampułki dożylnie jednorazowo,
• dolargan 100mg dożylnie,
• relanium 10-20 mg dożylnie.

Dawki tych leków mogą być powtarzane co kilka godzin, jeżeli objawy abstynencyjne powracają. Należy przy tym brać pod uwagę, że uzależnione rodzące mogą doskonale symulować cały szereg objawów głodu narkotyków, jak np. nudności, ślinotok, kaszel.  Za obiektywny miernik objawów abstynencyjnych należy uznać pomiar wartości ciśnienia tętniczego krwi. Poza tym możliwe jest kojarzenie podawania morfiny i benzodwuazepin domięśniowo lub dożylnie. Korzystne jest w przypadkach łagodnie przebiegających objawów abstynencji w czasie porodu, zastosowanie powolnego wlewu dożylnego 20 mg Relenium w 500ml 0,9% roztworu NaCl z szybkością 15-20 kropli na minutę. Ze względu na występujące często trudności w uzyskaniu skutecznego dostępu do żyły (zrosty po licznych iniekcjach) należy rozważyć założenie kaniuli do żyły podobojczykowej.

Bezwzględnie przeciwwskazane jest u ciężarnych i rodzących kobiet-uzależnionych stosowanie antagonistów receptora opiatowego (Narcan, Naloxon, Nalorfina). Leki te wywołują natychmiast pełnoobjawowy zespół objawów odstawienia opiatów - groźny dla życia matki i płodu. Podobnie noworodek matki-narkomanki nie może mieć podanych wyżej wymienionych środków w czasie postępowania leczniczego po porodzie.

Prowadzenie połogu

Jeżeli położnica nie otrzymuje z zewnątrz (rodzina, koledzy) narkotyków, należy liczyć się z wystąpieniem zespołu głodu narkotyków zwykle po upływie od 2 do 72 godzin od porodu. W warunkach szpitalnych możliwe i celowe jest stosowanie przez lekarza położnika leków opisanych wyżej, w celu zabezpieczenia przed zespołem abstynencyjnym.

Ponieważ uzależniona matka często wraca po porodzie do środowiska osób związanych ze stosowaniem narkotyków, celowe jest wczesne zahamowanie laktacji. Postępowanie to eliminuje narażenie noworodka na działanie narkotyków i ich metabolitów wydzielanych z mlekiem matki. Utrzymywanie laktacji nie znajduje uzasadnienia, również z tego powodu, że noworodek karmiony jest zwykle nieregularnie i w okresach przerw w karmieniu szybko demonstruje niebezpieczne objawy noworodkowego zespołu abstynencji.

Wobec znacznego zaniedbania stanu zdrowia matek-uzależnionych, wskazane jest wykonanie w czasie pobytu w oddziale położniczym zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej, celem diagnostyki gruźlicy płuc, choroby często współistniejącej z uzależnieniem. W odniesieniu do noworodka (przy braku u ciężarnej oceny nosicielstwa wirusa zapalenia wątroby) konieczne jest podanie immunoglobuliny bezpośrednio po porodzie.

Problematyka antykoncepcji

Planowanie ciąży w grupie tak specyficznej jaką stanowią kobiety uzależnione jest praktycznie trudne. Nie można liczyć na systematyczne przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnch, ze względu na brak zdyscyplinowania tej grupy kobiet. Poza tym lekarz powinien brać pod uwagę możliwość braku skuteczności antykoncepcji hormonalnej, wynikający z indukowania aktywności enzymów wątrobowych przez stosowane środki uzależniające. Odnosi się to szczególnie do kobiet używających barbituranów, które powodują szybszy metabolizm leków wchodzących w skład tabletek antykoncepcyjnch. W efekcie końcowym poziomy hormonów są zbyt niskie i nie hamują skutecznie owulacji.

Zagadnienia płodności, rozrodu, opieki położniczej i ginekologicznej u uzależnionych kobiet są trudnym współczesnym wyzwaniem stawianym opiece medycznej i socjalnej. Znajomość choćby w zarysie przedstawionej tematyki pozwoli na poprawę opieki perinatalnej w tej groźnej patologii matek.