Spis treści:

1. Co to są ketony w moczu?
2. Co oznaczają ketony w moczu w ciąży?
3. Ketony w moczu – norma
4. Ketony w moczy – przyczyny
5. Ketony w moczu – jak się pozbyć?
6. Ketony w moczu 50 mg/dl
7. Ketony w moczu 15 mg/dl w ciąży
8. Ketony w moczu w ciąży przy cukrzycy

Co to są ketony w moczu?

Ketony, czyli ciała ketonowe, są to związki chemiczne będące pośrednimi produktami metabolizmu tłuszczów. Proces powstawania ciał ketonowych zachodzi w wątrobie i nazywany jest ketogenezą. Powstające w wątrobie ketony nie są przez nią przetwarzane – przenikają natomiast do krwioobiegu, gdzie niekiedy mogą stanowić materiał energetyczny zastępujący glukozę. Należą do nich kwas B-hydroksymasłowy, kwas acetylooctowy oraz aceton. W warunkach fizjologicznych u osób zdrowych znajdują się we krwi w śladowych ilościach. Jeżeli natomiast w organizmie dochodzi do zwiększonej produkcji ciał ketonowych (z różnych przyczyn), można wykryć ich podwyższone wartości w moczu. Stan taki nazywamy ketonurią. Należy pamiętać, że u osób zdrowych nie powinny one występować w ogóle.

Co oznaczają ketony w moczu w ciąży?

Ciała ketonowe w moczu w ciąży, w warunkach fizjologicznych nie powinny występować. U kobiet ciężarnych ketonuria bywa często następstwem intensywnych wymiotów występujących najczęściej w pierwszym trymestrze ciąży. Nieco rzadziej może być spowodowana nadmiernym wysiłkiem fizycznym. Zwiększona ilość ketonów w moczu u kobiet w ciąży powinna być także sygnałem do kontroli gospodarki węglowodanowej, bowiem często jest oznaką cukrzycy typu I. Wartość ketonów w moczu w czasie ciąży można określić za pomocą powszechnego i prostego badania ogólnego moczu. W aptece dostępne są specjalne testy paskowe, umożliwiające wykrycie nieprawidłowości także w warunkach domowych.

Ketony w moczu – norma

Ciała ketonowe u zdrowego człowieka są wytwarzane w bardzo małej, śladowej ilości. U zdrowych osób poziom ciał ketonowych w surowicy nie przekracza 0,2 mmol/l (we krwi). W moczu osób zdrowych ciała ketonowe nie powinny występować w ogóle. 

Ketony w moczu, fot. panthermedia

Poziom ciał ketonowych dzieli się na 3 kategorie, dla których wartości wynoszą odpowiednio:

a) <20 mg/dl – niski,

b) 20 – 40 mg/dl – średni,

c) >40 mg/dl – wysoki.

Ketony w moczu – przyczyny

Ketony w moczu świadczą o tym, że organizm rozpoczął pobieranie energii z tłuszczów. Przyczyn takiego stanu może być wiele, aczkolwiek najczęściej jest to niewyrównany poziom glikemii – źle kontrolowana lub nierozpoznana cukrzyca. Taki nieprawidłowy metabolizm węglowodanów, spowodowany np. niedoborem insuliny, sprawia, że organizm zmuszony jest czerpać energię z innych substratów, w tym właśnie tłuszczów. Ponadto występowanie ketonów w moczu może być spowodowane przez:

- zaburzenie pracy trzustki (zapalenie, nowotwory),

- częste spożywanie alkoholu w dużych ilościach,

- zaburzenia żywieniowe, takie jak bulimia, okresowe głodówki lub stosowanie diet wysokobiałkowej lub wysokotłuszczowej,

- wyczerpujący, nadmierny wysiłek fizyczny,

- choroby tarczycy,

- częste biegunki i wymioty,

- ciążę,

- przyjmowanie niektórych leków,

- choroby metaboliczne.

Ketony w moczu – jak się pozbyć?

Jeśli wykryjemy podwyższony poziom ciał ketonowych w moczu, należy zawsze prowadzić do unormowania ich wartości. Należy pamiętać, że podstawą dobrego leczenia jest prawidłowe ustalenie stężenia ciał ketonowych i powodu ich nadmiernego wytwarzania. W tym celu trzeba odpowiednio przygotować się do badania. Oznacza to, że przed badaniem moczu należy przestrzegać kilku zasad:

- pozostać przez 8 h na czczo,

- dzień przed badaniem nie spożywać produktów, które mogą zmieniać kolor moczu,

- skonsultować się z lekarzem rodzinnym w celu wykluczenia leków, które mogą wpłynąć na zafałszowanie wyniku,

- w przypadku kobiet nie oddawać moczu do badania w trakcie menstruacji,

- dokładnie umyć ręce i okolicy cewki moczowej, a mocz pobrać ze środkowego strumienia.

Po określeniu poziomu ciał ketonowych oraz wykonaniu badań dodatkowych leczenie prowadzimy zawsze, lecząc przyczynę wywołującą ketonurię. W zależności od etiologii nieprawidłowych wartości ketonów leczenie może polegać na: uregulowaniu wartości glikemii, leczeniu chorób trzustki oraz tarczycy, odstawieniu alkoholu, regularnym spożywaniu posiłków czy skomponowaniu pełnowartościowej diety.

Ketony w moczu 50 mg/dl

Zgodnie z podziałem na kategorie w zależności od stężenia ketonów w moczu, wynik 50 mg/dl oznacza wysoki ich poziom. Niestety stężenie takie może sugerować poważne zaburzenia funkcjonowania organizmu, takie jak choroby tarczycy czy nerek o ciężkim, niekiedy gwałtownym przebiegu. Wysoki poziom zazwyczaj w pierwszej kolejności wskazuje na niewyrównaną lub nierozpoznaną cukrzycę.

Ketony w moczu 15 mg/dl w ciąży

Ketony w moczu w ciąży najlepiej wykrywa się w porannym moczu, zawsze ze środkowego jego strumienia. Klasyfikacja stopnia zaawansowania ketonurii zależy od ich stężenia w moczu. Jako niski poziom ketonów określa się ich stężenie wynoszące poniżej 20 mg/dl. Zatem wynik 15 mg/dl świadczyć będzie o niskim poziomie. Należy jednak pamiętać, że nawet taki wynik powinien skłonić kobietę ciężarną do wizyty u specjalisty. Bezwzględnie jeśli towarzyszą jej objawy takie, jak zmęczenie, nadmiernie pragnienie, bóle brzucha, nudności czy zapach acetonu z ust.

Ketony w moczu w ciąży przy cukrzycy

Jak wspomniano powyżej, podwyższony poziom ciał ketonowych u ciężarnych kobiet może być spowodowany cukrzycą. Stan, w którym u tych pacjentek wartości glikemii nie są unormowane, może być niekiedy sytuacją groźną dla zdrowia i życia zarówno matki, jak i dziecka. Dlatego ważne są obserwacja i niezwłoczne reagowanie w sytuacji, gdy pojawią się niepokojące objawy, takie jak bóle brzucha, nudności, wymioty, częste oddawanie dużych ilości moczu, nieustające pragnienie, bóle głowy, suchość w ustach oraz oddech o charakterystycznym zapachu acetonu. Niestety objawy te nie są bardzo swoiste, wobec czego, przyszła mama może traktować je jako objawy standardowo towarzyszące ciąży. Dlatego tak ważne jest, by przynajmniej raz w miesiącu wykonywać badania kontrolne krwi oraz moczu. Nie należy lekceważyć powyższych objawów, bowiem wysokie stężenia ciał ketonowych może działać neurotoksycznie (uszkadzają układ nerwowy dziecka).