Praca omawia istotę choroby, jej różnicowanie, diagnostykę oraz leczenie. Zwraca uwagę na aspekt psychologiczny i kosmetyczny tego schorzenia.
Spis treści:
Hirsutyzm – czym jest?
Hirsutyzm oznacza zwiększony porost dojrzałych, pigmentowanych włosów (upodabniających się do włosów męskich) w miejscach typowych dla mężczyzny (twarz, klatka piersiowa, brzuch, wewnętrzne części ud). Może towarzyszyć anowulacji, brakowi miesiączki, nieprawidłowym krwawieniom macicznym lub niepłodności.
Przez pojęcie wirylizacji rozumiemy hirsutyzm związany ze zwiększoną masą mięśniową, powiększeniem łechtaczki, przejściowym łysieniem skroniowym, obniżonym tonem głosu i zwiększonym libido. W różnicowaniu tej choroby należy uwzględnić hipertrichosis, który polega na nadmiernym poroście włosów w obszarach pozapłciowych (brwi, rzęsy, przedramiona, kończyny dolne).
Hirsutyzm należy rozpatrywać nie tylko jako potencjalną nieprawidłowość hormonalną, lecz również jako problem psychologiczny i kosmetyczny.
Hirsutyzm – przyczyny
Guzy produkujące androgeny w nadnerczach lub jajnikach występują rzadko. Inną przyczyną hirsutyzmu może być wpływ niektórych leków o aktywności androgennej lub wpływających na hiperprolaktynemię (steroidy anaboliczne, gestageny, danazol, leki przeciwhistaminowe, leki przeciwnadciśnieniowe, leki przeciwdrgawkowe, streptomycyna).
Hirsutyzm u pacjentek, u których nie można stwierdzić przyczyny choroby, określa się jako idiomatyczny. W tej grupie pacjentek obserwuje się wzmożoną aktywność 5£-reduktazy oraz wzrost wrażliwości tkanek docelowych na androgeny. Stąd nie zawsze objawy androgenizacji wynikają z ich podwyższonego poziomu, a w dużej mierze odpowiedź tkanek docelowych decyduje o stopniu hirsutyzmu.
Biologiczną aktywność androgenów warunkują: dobowe wytwarzanie androgenów (testosteronu), białka wiążące androgeny i je transportujące (SHBG), aktywność 5£-reduktazy, receptory i inne. Założeniem leczenia hirsutyzmu, powinno być zatrzymanie procesu wirylizacji, a nie samo usunięcie włosów. Jeśli to możliwe to należy dążyć do usunięcia przyczyny wirylizacji - np. usunięcie guza wirylizującego jajnika lub nadnerczy albo w przypadku PCO elektrokauteryzacja lub resekcja klinowa jajników.
Hirsutyzm – diagnoza
W diagnostyce należy zwrócić uwagę na wywiad (np. stopniowy początek choroby, czy nagły- często związany z objawami wirylizacji). Ważne znaczenie ma ocena cyklu miesiączkowego.
W badaniach laboratoryjnych należy zwrócić uwagę m.in. na poziom testosteronu w surowicy (< 200µg/ 100ml związany zazwyczaj z PCO; > 200- często świadczy o obecności guza wirylizującego: TK, laparoskopia).
Kolejnym markerem jest DHEAS (siarczan dehydroepiandrostendionu), który świadczy o aktywności wydzielniczej nadnerczy. Jego stężenie powyżej 700µg/ 100ml wskazuje na zmianę rozrostową nadnerczy, gdy może być obniżone deksametazonem, w przeciwnym wypadku o guzie nadnerczy. Innym markerem zaburzeń (jajnikowych) jest podwyższony poziom androstendionu w surowicy.
Hirsutyzm – przyczyny, objawy, leczenie, fot. panthermedia
Hirsutyzm – leczenie
Stosuje się obecnie preparaty estrogenowo-gestagenowe, glikokortykosteroidy, antyandrogeny oraz postępowanie kosmetyczne. W terapii estrogenowo-gestagenowej wykorzystujemy sekwencyjnie estrogeny z progesteronem, cyklicznie preparaty estrogenowo-gestagenowe oraz gestageny. Do glikokortykosteroidów wykorzystywanych w leczeniu hirsutyzmu należą: deksametazon (0,5- 1,0 mg/d), prednizolon (1,0- 4,0 mg/d), prednizon (Encorton 5,0- 15 mg/d). Podstawowym antyandrogenem stosowanym w tym schorzeniu jest octan cyproteronu (Androcur- tabl. 50 mg i amp. 300 mg, Diane 35- tabl. zawierające 2 mg octanu cyproteronu i etynyloestradiol).
Octan cyproteronu działa antyandrogenowo poprzez bezpośredni wpływ na układy enzymatyczne hamując biosyntezę androgenów. Poprzez zmniejszenie aktywności 5a-reduktazy, zmniejsza obwodową konwersję testosteronu do dihydrotestosteronu (DHT), blokuje wiązanie receptorów DHT oraz zwiększa pojemność białek wiążących androgeny.
Androcur w dobowej dawce 25 - 50 mg, stosujemy u kobiet w okresie przekwitania lub u tych, u których przeciwwskazane jest stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych zawierających estrogeny. Ustąpienie hirsutyzmu osiąga się po 6 - 9 miesięcznym leczeniu w 50 - 80 % przypadków. U kobiet z zespołem PCO, którym nie zależy na przywróceniu zdolności rozrodczej oraz u kobiet, u których w trakcie terapii pożądany jest efekt antykoncepcyjny stosujemy monofazowe niskodawkowe doustne środki antykoncepcyjne. Mimo pewnych zastrzeżeń, również stosowany jest Diane 35, który oprócz supresji LH powoduje wzrost pojemności białek wiążących i zmniejsza ilość wolnego testosteronu i DHT.
U młodych dziewcząt stosujemy cyproteron (Androcur) w skojarzeniu z Proverą i Estradiolem depot. W przypadku hyperandrogenizmu z komponentą nadnerczową stosujemy deksametazon lub prednizon w celu supresji nadnerczy . Łagodnym lekiem blokującym syntezę androgenów w nadnerczach i jajniku jest Spironolakton (Aldacton, Verospiron, Spironol), działa on na etapie 5 a reduktazy. Leczenie stosujemy przez kilka miesięcy dawką 100 mg na dobę (25- 200 mg/d)- preparat ten nie powoduje uzyskania jajeczkowania. Wynikiem hormonalnych metod leczenia hirsutyzmu jest najczęściej zahamowanie dalszego narastania nadmiernego owłosienia ale żaden z dotychczas stosowanych leków nie daje pozytywnego efektu w 100%.
W celu usunięcia już istniejącego owłosienia stosujemy zabiegi kosmetyczne jak: golenie, depilacja laserowa, chemiczna, woskowa lub mechaniczna, tlenienie oraz skuteczną choć kosztowną i długotrwałą elektrolizę i elektrokoagulację prądami o wysokiej częstotliwości. Końcowy efekt kosmetyczny mogą pogarszać punktowe zbliznowacenia.
W leczeniu hirsutyzmu dużą rolę odgrywa psychoterapia i uświadomienie pacjentce, że efekt terapeutyczny zostanie osiągnięty niekiedy po długim wielomiesięcznym leczeniu, i że może on być niecałkowity i nietrwały. Nie należy bagatelizować problemu nieprawidłowego owłosienia u kobiet, gdyż z jednej strony może to być objaw groźnych chorób np: nowotwory wirylizujące, a z drugiej strony prowadzi u pacjentki do silnych reakcji psychonerwicowych lub depresyjnych.
