Spis treści:

1. Badania krwi i moczu
2. Badanie cytologiczne
3. Kolposkopia
4. Wymaz czystościowy pochwy
5. Badanie ultrasonograficzne (USG)
6. Mammografia
7. Densytometria
8. Tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MR)
9. Urografia
10. Cystoskopia
11. Badanie urodynamiczne
12. Rektoskopia, kolonoskopia
13. Diagnostyka fotodynamiczna (PDD)

W celu stwierdzenia lub wykluczenia choroby, jak również oceny rozległości zmian chorobowych, przeprowadza się szereg różnego rodzaju badań i zabiegów diagnostycznych. Wymagają one specjalnego przygotowania, a niejednokrotnie, szczególnie w przypadku badań specjalistycznych wymagających ingerencji zabiegowej, pobytu w szpitalu. Nie wszystkie bowiem badania są możliwe do wykonania w warunkach ambulatoryjnych. Część z nich wymaga specjalistycznego sprzętu oraz przeszkolonego personelu wykonującego badanie. Niektóre z badań diagnostycznych wykonywana jest w ramach profilaktyki chorób nowotworowych.

Badania krwi i moczu 

Badania krwi i moczu – badania analityczne odzwierciedlają ogólny stanu organizmu. Wykonuje się je rutynowo przed przystąpieniem do jakiegokolwiek leczenia bądź zabiegu. Najczęściej wykonuje się morfologię krwi, grupę krwi oraz czynnik Rh, poziom elektrolitów, układ krzepliwości krwi, poziom białka i cukru i inn. oraz badanie ogólne moczu. W większości schorzeń ginekologicznych dużo informacji o stanie zdrowia dostarczają badania poziomu hormonów jak np. hormony płciowe, β-hcg oraz markery nowotworowe np. Ca 125, AFP. Krew na badania analityczne powinna być pobierana rano, na czczo natomiast badania hormonalne w określonym przez lekarza dniu cyklu bez konieczności ograniczenia posiłków.

Badanie cytologiczne 

Badanie cytologiczne – jest to ocena prawidłowości komórek pobranych z tarczy części pochwowej szyjki macicy lub jej kanału. Pozwala na wczesne wykrycie zmian chorobowych szyjki macicy. Wykorzystywana jest w profilaktyce przeciwnowotworowej. W trakcie badania ginekologicznego za pomocą kwaczyka pobiera się wymaz, rozprowadza na szkiełku laboratoryjnym a następnie utrwala i barwi. Tak przygotowany preparat oceniany jest pod mikroskopem przez lekarza cytologa. Najlepiej wykonać go w pierwszej połowie cyklu po ustąpieniu krwawienia miesiączkowego. Na 2-3 dni przed badaniem kobieta nie może stosować leków dopochwowych i irygacji pochwy oraz odbywać stosunków płciowych. Nie wskazane jest również podmywanie się innymi środkami niż woda. Badanie cytologiczne wykonane powinna mieć każda kobieta, przynajmniej raz w roku.

Kolposkopia 

Kolposkopia – wykonywana jest najczęściej w przypadku nieprawidłowego wyniku badania cytologicznego, uporczywych upławów i świądu krocza. Polega na oglądaniu za pomocą przyrządu optycznego zwanego kolposkopem pochwy oraz szyjki macicy w dużym powiększeniu. Umożliwia ona wykrycie nawet niewielkich zmian w śluzówce pochwy lub szyjki macicy, a tym samym zwiększa możliwość wczesnego rozpoznania zmian nowotworowych. Po badaniu ginekologicznym we wziernikach, do pochwy zakłada się kolposkop i dokonuje trzykrotnej obserwacji. Pierwszą przed usunięciem wydzieliny pochwowej z szyjki macicy, drugiej po przemyciu 0,9% chlorkiem sodu oraz trzeciej po przemyciu 3% roztworem kwasu octowego lub 5% roztworem kwasu mlekowego. W celu uzyskania prawidłowego obrazu kolposkopii wymaga się od pacjentek by na kilka dni przed zabiegiem zaniechały współżycia seksualnego oraz irygacji pochwy. Badanie jest niebolesne, nie wymaga znieczulenia oraz pobytu w szpitalu. Można je wykonać w warunkach ambulatoryjnych.

Wymaz czystościowy pochwy 

Wymaz czystościowy pochwy – polega na ocenie biocenozy pochwy. Pobierany w przypadku występowania takich objawów jak świąd, pieczenie, uporczywe, nieprawidłowe upławy, nieprzyjemny zapach wydzieliny pochwowej itp. Ma on na celu wykrycie rodzaju chorobotwórczych drobnoustrojów mogących powodować stany zapalne pochwy i sromu. Pozwala także na określenie PH w pochwie. Biocenoza pochwy powinna być pobrana przed rozpoczęciem terapii lekowej. Z pobranego materiału wykonuje się posiew, a następnie antybiogram pozwalający na celowane leczenie, czyli zastosowanie leku, na który dane drobnoustroje są wrażliwe. Wymaz pobiera się podczas badania ginekologicznego, odpowiednią szpatułką ze ścian pochwy oraz tylnego jej sklepienia. Przygotowanie do takiego wymazu jest takie samo jak w przypadku badania cytologicznego.

Jakie stosuje się badania w ginekologii?, fot. panthermedia

Badanie ultrasonograficzne (USG) 

Badanie ultrasonograficzne (USG) - badanie to ma bardzo szerokie zastosowanie zarówno w ginekologii jak i położnictwie. Wykonuje się je obecnie rutynowo podczas badania ginekologicznego. Pozwala ono na ocenę prawidłowości narządów rodnych i innych z nimi sąsiadujących, wykrycia w nim zmian chorobowych jak również w celu nadzoru przebiegu ciąży oraz procesów rozrodczych. Za pomocą aparatu ultrasonograficznego wysyłającego fale ultradźwiękowe, w który wyposażona jest większość gabinetów ginekologicznych, uzyskuje się obraz, którego prawidłowa interpretacja pozwala na wykrycie wielu zmian chorobowych oraz zagrożeń ciąży czy też przebiegu cyklu miesiączkowego. Badanie USG posiada wiele wariantów i opcji. Jedną z nich jest metoda dopplerowska polegająca na ocenie w kolorze przepływów. Metoda dopplerowska najczęściej wykorzystywana jest w przypadku podejrzenia procesów nowotworowych oraz w położnictwie. Badanie USG można wykonać metodą dopochwową tzw. transwaginalną bądź przez powłoki brzuszne. W przypadku badania przezbrzusznego należy przyjść na badanie z wypełnionym pęcherzem moczowym. Nie dotyczy to jednak kobiet w zaawansowanej ciąży. Badanie wykonywane jest w pozycji leżącej na wznak. Na odkryty brzuch nakładany zostaje żel i przykładana głowica. Na ekranie monitora ultrasonografu uzyskuje się obraz badanych narządów. Dopochwowe USG wymaga całkowicie opróżnionego pęcherza. Wykonywane jest w pozycji leżącej z ugiętymi nogami. Końcówkę sondy dopochwowej, na którą zakłada się powłoczkę lateksową, a jest nią najczęściej prezerwatywa, wprowadza się do pochwy. Metoda transwaginalna jest znacznie dokładniejsza aniżeli przezbrzuszna. Stosunkowo nową metodą jest USG trójwymiarowe. Badanie USG wykorzystywane jest również do badania piersi jako badanie uzupełniające. Pod nadzorem USG wykonuje się również niektóre zabiegi ginekologiczne i położnicze jak np. biopsje, pobranie komórek jajowych, amnioredukcje i inne.

Mammografia 

Mammografia – jest to prześwietlenie rentgenowskie piersi. W dniu badania nie powinno się używać dezodorantów czy kremów w górnej części ciała. Do badania kobieta rozbiera się do połowy. Piersi umieszczane są na odpowiedniej podstawce i delikatnie dociskane do aparatu rentgenowskiego. Wykonuje się zdjęcie, które po wywołaniu przekazywane jest do interpretacji lekarzowi radiologowi. Kobiety miesiączkujące powinny je wykonywać w kilka dni po miesiączce. Stosowane w profilaktyce raka piersi. Powinny je wykonywać wszystkie kobiety po 50 roku życia oraz młodsze, jeżeli występuje rodzinne obciążenie rakiem piersi, przynajmniej raz do roku.

Densytometria 

Densytometria – jest to badanie gęstości mineralnej kości, a dokładniej stopnia ubytku tkanki kostnej, w określonych miejscach, przy użyciu specjalnej aparatury tj. najnowszej generacji rentgenowskie aparaty densytometryczne. Dokonują one pomiaru gęstości kości za pomocą bezpiecznej dla organizmu wiązki rentgenowskiej. Badania dokonuje się w obrębie kości udowej, kręgosłupa, kości przedramienia lub piętowej. Stosuje się je w podejrzeniu o osteoporozę. Zagrożone tym schorzeniem są kobiety w wieku okołomenopauzalnym, z zaburzeniami hormonalnymi, po operacjach ginekologicznych, w chorobach nowotworowych i inn. W zależności od zastosowanego aparatu oraz badanej kości wykonuje się je w pozycji leżącej lub siedzącej. Pacjent otrzymuje wynik w postaci wydruku komputerowego, który wymaga interpretacji lekarskiej. U osób powyżej 35 roku życia powinna być wykonywana raz na rok. Nie wymaga ono specjalnego przygotowania ze strony pacjenta.

Tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MR) 

Tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MR) – to techniki obrazowania narządów i tkanek za pomocą promieni rentgenowskich. Umożliwiają wykrycie zmian narządowych o kilkumilimetrowej wielkości. Badanie wykonuje się za pomocą specjalnego urządzenia, w którym umieszcza się pacjenta w pozycji leżącej na specjalnym ruchomym stole. Czasami badanie wymaga dożylnego podania środka kontrastowego, co pozwala na różnicowanie zmian litych, ropnych, torbielowatych jak również martwicy w guzach nowotworowych czy zmian naciekowych. W tym przypadku, pacjent powinien być na czczo, co najmniej 8 godzin bez posiłku. Ze względu na konieczność umieszczenia pacjenta w aparacie, co niejednokrotnie budzi lęk, można przed badaniem podać środki uspokajające. TK przydatna jest w obrazowaniu zmian w jajnikach natomiast MR macicy, szczególnie jej zmian nowotworowych takich jak np. rak szyjki macicy. Rezonans magnetyczny jest skuteczniejszy w wykrywaniu guzów we wczesnym stadium rozwoju, jednak z mniejszą precyzją określa, który guz jest nowotworowy i wymaga większej ilości dodatkowych badań potwierdzających wyniki.

Urografia 

Urografia – pozwala na ocenę prawidłowości moczowodów w przypadku istnienia guzów narządów rodnych w ich obrębie. Można określić stopień przemieszczenia, ucisk lub stopień nacieczenia moczowodów przez zmianę nowotworową. Przed badaniem konieczne jest podanie dożylnego środka cieniującego, którym najczęściej jest uropolina. Pacjent ułożony jest w pozycji leżącej na wznak badanie polega na wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich układu moczowego. Pierwsze przed podaniem kontrastu a następne w 10, 25 i 60 minucie badania. Wymaga ono specjalnego przygotowania, gdyż badanie musi być wykonane na czczo, po całkowitym opróżnieniu jelit, ze względu na to, aby wypełnione jelita nie przesłaniały dróg moczowych w trakcie badania. W dniu poprzedzającym badanie od godzin południowych nie przyjmuje się już posiłków stałych, a wieczorem wykonuje wlewkę doodbytniczą. Do momentu badania należy być na czczo i nie przyjmować innych płynów prócz niegazowanej wody mineralnej, by nie spowodować nagromadzenia gazów w jelitach.

Cystoskopia 

Cystoskopia – najczęściej wykonywane jest w ginekologii w przypadku zmian nowotworowych, szczególnie w zaawansowanych stadiach raka szyjki macicy. Za pomocą tego badania można ocenić stopień naciekania nowotworu i ewentualne nieprawidłowości pęcherza moczowego spowodowane uciskiem przez guz. Wykonuje się je również w celu wykrycia przetoki moczowo-płciowej. Zabieg nie wymaga znieczulenia ogólnego, jedynie wprowadzany do pęcherza specjalny, sztywny cewnik smarowany jest żelem znieczulającym. Poprzez cewnik wprowadzany jest cystoskop, przez który lekarz ogląda wnętrze pęcherza. W przypadku przetoki wprowadza się do pęcherza płyn cieniujący pozwalający na zidentyfikowanie miejsca ubytku w pęcherzu moczowym. Podczas badania podawane są do pęcherza płyny infuzyjne w celu jego wypełnienia, co pozwala na dokładniejszą ocenę jego ścian oraz pojemności. Jedynym przygotowaniem przed zabiegiem jest opróżnienie pęcherza moczowego.

Badanie urodynamiczne 

Badanie urodynamiczne – jest to badanie wykorzystywane w diagnostyce nietrzymaniu moczu. Pozwala ono na określenie postaci tego schorzenia a przede wszystkim zdolności do gromadzenia i wydalania moczu. W związku z tym, iż badanie to zwiększa ryzyko infekcji dróg moczowych nie powinno być ono przeprowadzane bez uprzednio wykonanego posiewu i badania ogólnego moczu. Podczas badania dokonuje się pomiaru objętości moczu podczas swobodnej mikcji, ilości zalegającego moczu w pęcherzu po mikcji, czynność mięśni zwieraczy cewki moczowej oraz profilu zmian ciśnienia w pęcherzu. Wykonuje się je na fotelu ginekologicznym, bez znieczulenia, za pomocą specjalistycznego sprzętu. Do pęcherza moczowego oraz odbytu zakłada się specjalne cewniki połączone przewodami z przetwornikami ciśnienia. Do odbytu zakłada się również specjalną elektrodę. Przygotowanie do badania polega na oczyszczeniu jelit w dniu poprzedzającym poprzez wykonanie lewatywy oraz przyjście na badanie z pełnym pęcherzem moczowym.

Rektoskopia, kolonoskopia 

Rektoskopia, kolonoskopia – to badania diagnostyczne dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Stosowane w ginekologii onkologicznej w celu określenia zasięgu rozprzestrzeniania się zmian nowotworowych na narządy sąsiednie, w tym przypadku jelita. Rektoskopia polega na wziernikowaniu odbytnicy natomiast kolonoskopia całego jelita grubego. Zabiegi te wymagają wcześniejszego przygotowania przewodu pokarmowego, gdyż do jego prawidłowego wykonania konieczne jest całkowite oczyszczenie jelit. W tym celu w dniu poprzedzającym badanie nie przyjmuje się już posiłków stałych oraz wykonuje się wlew doodbytniczy lub przyjmuje sole oczyszczające. Badanie wykonuje się w pozycji kolankowo-łokciowej bądź lewobocznej i za pomocą wprowadzonego przez odbyt rektoskopu bądź kolonoskopu dokonuje się obserwacji danego odcinka jelita. Czasami zachodzi konieczność podania środków znieczulających.

Diagnostyka fotodynamiczna (PDD) 

Diagnostyka fotodynamiczna (PDD) – polega na wzbudzaniu fluorescencji komórek za pomocą promieniowania świetlnego po uprzednim posmarowaniu badanego miejsca specjalnym fotouczulaczem. W ginekologii stosowana jest dla diagnostyki zmian przednowotworowych i nowotworów wczesnoinwazyjnych sromu i szyjki macicy. Na badanie kobieta powinna się zgłosić z ogolonym sromem. Miejsca badane smaruje się specjalną maścią z fotoutleniaczem i po 2 godzinach dokonuje się oglądania. Tkanka nieprawidłowa w trakcie promieniowania laserowego o ściśle określonej długości fali świeci na czerwono.

Chcesz dowiedzieć się na temat badań i zabiegów ginekologicznych w ciąży? Ciąg dalszy artykułu znajduje się pod linkiem.