Łysienie androgenowe

Łysienie androgenowe jest u większości pacjentek rezultatem nieprawidłowej reakcji mieszka włosowego na prawidłowe stężenia androgenów u kobiet, które mają ku temu predyspozycje genetyczną.

Androgeny to grupa steroidowych hormonów płciowych, które występują przede wszystkim u mężczyzn i w niewielkich stężeniach u kobiet.

Hormony to nie wszystko. Choroba ma podłoże genetyczne. Mieszki włosowe w określonych (górnych) częściach głowy są „zaprogramowane” do nieprawidłowej reakcji z hormonami męskimi (androgenami), w wyniku której ulegają stopniowej miniaturyzacji. Im mniejszy mieszek włosowy, tym cieńszy i krótszy włos.

U kobiet łysienie androgenowe wygląda inaczej niż u mężczyzn. Włosy przerzedzają się równomiernie na całej powierzchni głowy. 

Bezpośrednia przyczyna łysienia androgenowego

Bezpośrednią przyczyną łysienia androgenowego jest wrażliwość mieszków (w niektórych okolicach głowy) na dihydrotestosteron - hormon 10 razy aktywniejszy od testosteronu. Predyspozycja ta jest uwarunkowana genetycznie. Pozostałe czynniki mogą dodatkowo nasilać wypadanie włosów.

Zalicza się do nich:

• stres,
• palenie papierosów,
• częste picie alkoholu,
• choroby towarzyszące,
• niedobór składników odżywczych.

W łysieniu dochodzi do zaniku mieszków włosowych, z jednego miejsca zamiast kilku włosów wyrasta jeden, może być bardzo cienki. Mieszek może zaniknąć i nie da się go odtworzyć, dlatego trzeba działać zawczasu. Każdy włos kiedyś wypadnie. Chodzi jednak o to, aby nie dochodziło do uszkodzenia mieszków włosowych i nie wypadało zbyt dużo włosów.

Diagnoza

Działem medycyny, który  koncentruje się na zagadnieniach związanych ze wzrostem włosa i chorobami skóry głowy jest trychologia. Podstawowym badaniem diagnostycznym w tej dziedzinie,  wykonywanym w gabinecie trychologicznym, jest trichoskopia. Badanie wykonuje się najczęściej w przypadku wypadających włosów lub problemów skórnych. Trichoskopia jest badaniem nieinwazyjnym i bezbolesnym. Ocenia stan skóry głowy i włosów za pomocą specjalistycznego sprzętu, czyli mikrokamery i monitora.

Leczenie

Podstawą leczenia łysienia androgenowego u mężczyzn i kobiet są inhibitory 5-alfa reduktazy. Hamują one przekształcanie testosteronu w dihydrotestosteron.

Wśród nich można wyróżnić:

• finasteryd – jest stosowany ogólnie i zarejestrowany jako preparat dla mężczyzn (co nie znaczy, że nie stosuje się go u kobiet);
• dutasteryd - stosowany ogólnie, rejestracja wyłącznie obejmuje leczenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego mężczyzn (stosuje się też u kobiet).

Leki (o innym mechanizmie działania) zarejestrowane dla kobiet do leczenia łysienia androgenowego to minoksydyl 2-5 proc. stosowany miejscowo; octan cyprteronu, flutamid.

W leczeniu stosuje się również roślinne inhibitory 5-alfa reduktazy. Są to między innymi ekstrakty z palmy sabałowej, śliwy afrykańskiej, zielonej herbaty, nasion dyni, rozmarynu i lukrecji gładkiej.

Hamują one działanie kluczowego enzymu, który miniaturyzuje mieszki włosowe.

• Palma sabałowa

Ekstrakt z palmy sabałowej ma działanie antyandrogenne, ale także działa wspomagająco w leczeniu chorób tarczycy, zespołu policystycznych jajników i przewlekłego zapalenia oskrzeli. U mężczyzn SPE jest szeroko stosowany w leczeniu objawów łagodnego przerostu gruczołu krokowego.

• Śliwa afrykańska

Lipofilowy ekstrakt z jej kory jest wykorzystywany w Europie od 1969 r. w terapii BPH, zapalenia gruczołu krokowego i raka prostaty. Ekstrakt ze śliwy afrykańskiej ma właściwości farmakologiczne korzystne w leczeniu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, takie jak modulacja kurczliwości pęcherza, działanie przeciwzapalne, hamowanie produkcji leukotrienów, przywrócenie aktywności wydzielniczej nabłonka prostaty oraz wpływ na androgeny nadnerczowe.

Cały czas poszukiwane są nowe rozwiązania lecznicze w tym między innym w obrębie fitoterapii. W ekstrakcie z palmy sabalowej (Serenoa repens) znajdują się fitosterole, flawonoidy oraz nienasycone  (kwas oleinowy) i nasycone (kwas laurynowy) kwasy tłuszczowe o działaniu antyandrogenowym. Hamują aktywności obu izoform 5-α- reduktazy oraz wykazują powinowactwo do receptora androgenowym przez co zmniejsza się jego dostępność dla DHT. Uzyskane efekty wykazują dawko-zależność. Ponadto ekstrakt palmy sabalowej pobudza enzym  3α-hydroksysteroido-dehydrogenazę odpowiedzialny za konwersję DHT do postaci słabszego jakim jest androstanediol Wykazano także, że Serenoa repens swoje działanie regeneracyjne  w stosunku do mieszków włosowych wywiera poprzez modyfikacji szlaku TGF-β2. Liposterolowy wyciąg z palmy sabalowej obniża poziom TGF-β2 co hamuje apoptozę i pobudza wzrost komórek mieszków. Ponadto palma sabalowa ma działanie antyproliferacyjne w stosunku do fibroblastów oraz przeciwzapalne. Kolejną rośliną o potencjale antyandrogenowym jest śliwa afrykańska (Pygeum africanum). Triterpeny oraz fitosterole (głównie β-sitosterol) zawarte w wyciągu z jej kory hamują aktywność 5-α- reduktazy oraz  współzawodniczą z DHT o receptor i przez to zmniejszają jego wpływ na mieszek włosowy. Poza tym wykazują działanie przeciwzapalne poprzez blokowanie przemian kwasu arachidonowego a zwłaszcza aktywności 5-lipooksygenazy. Hamują namnażanie się fibroblastów. W badaniach opublikowanych w 2016 roku stwierdzono, że doustne podawanie naturalnych blokerów 5-α- reduktazy  zawartych w kompleksie alfphablok (wyciąg z palmy sabalowej i śliwy afrykańskiej) zwiększyło liczbę włosów w anagenie i zmniejszyło liczbę włosów w telogenie w porównaniu z placebo. Badania przeprowadzone z w/w roślinami sugerują ich skuteczność zarówno przy podawaniu doustnym jak i zewnętrznym zwłaszcza u kobiet. Ponadto preparaty z palmą sabalową oraz śliwą afrykańską są dobrze tolerowane i bezpieczne. W związku z tym zespół ekspertów Polskiego Towarzystwa Menopauzy i Andropauzy rekomenduje kompleksową strategię polegającą na jednoczesnym podawaniu doustnym ekstraktów z serenoa repens i pygeum africanum z jednoczesnym aplikowaniem tych ekstraktów na skórę głowy w postaci lotionu i szamponu u kobiet z FPHL.