Spis treści:

1. Cesarskie cięcie – wskazania
2. Blizna po cesarskim cięciu – gojenie się rany
3. Blizna po cięciu cesarskim –  pielęgnacja
4. Blizna po cięciu cesarskim –  terapia blizny

Obecnie, najczęściej wykonywanym zabiegiem chirurgicznym w zakresie ginekologii i położnictwa, jest cięcie cesarskie ze względu na wzrost liczby porodów z wykorzystaniem tej właśnie metody. Porównując rok 1994, kiedy w przypadku 13% porodów wykorzystano tę właśnie metodę, w stosunku do roku 2015, kiedy 43% ciąż zakończono za pomocą ciecia cesarskiego, widać znaczącą tendencję wzrostową.
Cięcie cesarskie jest metodą, która ma jednak określone wskazania medyczne, które zasadniczo dotyczyć mogą albo niepokojących objawów ze strony matki, albo tych pochodzących ze strony dziecka. Cała lista wskazań medycznych jest długa i obszerna, jednak zauważa się coraz częściej, że kobieta świadoma bólu, jakie wiąże się z porodem naturalnym i powodowana strachem przed nim, prosi o wykonanie cięcia cesarskiego. Tego typu sytuacje – cięcie cesarskie „na życzenie” – kojarzą się z chwilowym bólem i niewielkimi powikłaniami. Nie zawsze jednak blizna, jaka pozostaje, jest niewielka i możliwa do ukrycia pod bielizną [1].

Cesarskie cięcie – wskazania

Powołując się na rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące ciecia cesarskiego, stanowi ono operację chirurgiczną – położniczą, której celem jest zakończenie ciąży w sytuacji, kiedy dalsze oczekiwanie na naturalne rozwiązanie ciąży stanowi zagrożenie dla matki bądź dziecka. Obecnie dostępne metody i techniki diagnostyczne pozwalają w sposób precyzyjny i dokładny określić zarówno stan matki, jak i dziecka. Na tej podstawie specjalista z zakresu położnictwa decyduje, czy dana sytuacja spełnia kryteria prewencyjne, określając jednocześnie stopień pilności wykonania zabiegu.

Wskazania elektywne (planowe) sugerują, że nie ma niezwłocznej potrzeby wykonania cięcia cesarskiego, co oznacza, że ciężarna może oczekiwać na wyznaczony termin przeprowadzenia zabiegu. W tej sytuacji nie ma zagrożenia dla życia lub zdrowia ani matki, ani dziecka. Przykładami wskazań są: nieprawidłowe ułożenie płodu, wady anatomiczne macicy, cienka blizna macicy czy wskazania pozapołożnicze, do których należą dolegliwości neurologiczne, okulistyczne, ortopedyczne, kardiologiczne lub psychiatryczne.

Kolejnym rodzajem wskazań są wskazania pilne, które zawierają w sobie czynniki stanowiące zagrożenie dla zdrowia i życia matki oraz płodu. Czynniki te uznaje się za takowe, które nie są one w stanie w bezpośredni spowodować zagrożenia, jednak należy wówczas mieć na uwadze, że w każdej chwili może nastąpić pogorszenie. Tego typu wskazaniami są: nieprawidłowe ułożenie główki, nieodpowiednie ułożenie płodu w chwili skurczowej, stan przedcukrzycowy.

Wskazania naglące to czynniki wywołujące potencjalne zagrożenie zarówno dla matki, jak i dziecka, które występują w krótkich odstępach czasowych. Należą do nich na przykład powtarzające się epizody bradykardii i są one wskazaniem do podjęcia jak najszybszej operacji.

Ostatnią grupą wskazań są wskazania nagłe, obejmujące czynniki, które w sposób bezpośredni stanowią zagrożenie dla matki bądź dla dziecka, takie jak wypadnięcie pępowiny, podejrzenie krwotoku wewnętrznego, zbyt wczesne oddzielenie się łożyska czy rzucawka. W tej sytuacji cięcie należy wykonać bezzwłocznie po stwierdzeniu ich wystąpienia [3].

Blizna po cesarskim cięciu – gojenie się rany

Gojenie się ran jest bardzo złożonym procesem fizjologicznym, wykazującym dużą dynamikę i składającym się z 3 zasadniczych faz, które nie są od siebie wyraźnie i jednoznacznie odgraniczone. Pierwszą fazą jest oczyszczanie się rany, drugą poliferacja, a trzecia faza to obkurczanie rany oraz tworzenie się blizny.

Faza oczyszczania podobna jest swoim obrazem fizjologicznym do stanu zapalnego – pojawia się zaczerwienienie, obrzęk oraz ból. Wiąże się to przede wszystkim z faktem przerwania ciągłości naczyń krwionośnych i „automatyczną” odpowiedzią organizmu w postaci skurczu naczyń oraz wytarzania się skrzepu. W tej fazie główną rolę ogrywają właśnie płytki krwi, które wchodzą w reakcje z kolagenem wewnątrznaczyniowym oraz tkankowym, a także z innymi czynnikami.

Faza poliferacji jest etapem, kiedy liczne, nowe kapilary sprawiają, że rana zaczyna przybierać ziarnisty wygląd. Jest to etap, gdzie swój aktywny udział mają także komórki zapalne, takie jak limfocyty, komórki plazmatyczne czy mastocyty, które wpływają wspomagająco na proces gojenia się rany poprzez stymulację fibroblastów do produkcji kolagenu.

Faza obkurczania się rany oraz wytworzenia się blizny to ostatni etap procesu gojenia. To właśnie wówczas dochodzi do zmian żywoczerownej rany i przekształcenia się jej w bladą, bogatą w włókna kolagenowe tkankę. Sama rana się obkurcza, zmniejszając tym samym swoją powierzchnię i pokrywając się cienkim nabłonkiem. Kiedy cały proces przebudowy dobiegnie końca, rana przestaje mieć cechy blizny przerostowej poprzez zmniejszenie swojej powierzchni, ścieńczenie i zblednięcie [2].

Blizna po cesarskim cięciu – gojenie, pielęgnacja, fot. panthermedia

Ostatnią grupą wskazań są wskazania nagłe, obejmujące czynniki, które w sposób bezpośredni stanowią zagrożenie dla matki bądź dla dziecka, takie jak wypadnięcie pępowiny, podejrzenie krwotoku wewnętrznego, zbyt wczesne oddzielenie się łożyska czy rzucawka. W tej sytuacji cięcie należy wykonać bezzwłocznie po stwierdzeniu ich wystąpienia [3].

Blizna po cięciu cesarskim –  pielęgnacja

Obecne techniki cięć cesarskich pozostawiają bliznę w wielkości około 15 cm, która przebiega nad wzgórkiem łonowym i zazwyczaj jest możliwa do ukrycia pod bielizną. Początkowo do pielęgnacji rany po cięciu cesarskim zaleca się głównie przemywanie z użyciem szarego mydła do momentu zagojenia się rany. W późniejszym etapie można zastosować szereg różnego rodzaju środków, jakie są dostępne na rynku w celu zniwelowania blizny.

Preparaty na bazie cebuli, a w zasadzie na bazie wyciągu z Allium cepa, opierają się na działaniu kwercetyny. Nie do końca jest wyjaśniony mechanizm działania tej substancji, jednak badania kliniczne potwierdzają skuteczność działania ekstraktu, który – poza swoimi bakteriobójczymi właściwościami – hamuje również poliferację fibroblastów oraz wpływa na zwiększenie aktywności metaloproteinazy.

Powszechnie również spotykane są preparaty na bazie silikonów, które stosowane są jako biomateriały. Ich budowa to połączenie krzemu z tlenem, a charakteryzują się brakiem barwy. Mogą występować w postaci płynnej lub też półstałej. Działanie silikonów zakłada wieloczynnikowość – pobudzenie kolagenazy przez podniesienie temperatury o około 1,7 stopnia czy przyczynienie się do zwiększenia wydzielania czynników wzrostu. Dodatkowo silikon chroni przez nadmierną utratą wody z tkanki, co sprzyja hamowaniu przerostu blizny.

Blizna po cięciu cesarskim –  terapia blizny

Terapia blizny po cięciu cesarskim może również obejmować inne oddziaływania, jak na przykład laseroterapia, która stanowi obiecującą metodę walki z pozostałą blizną. Swoje działanie laseroterapia opiera na mechanizmie fotochemicznym, podczas którego dochodzi do aktywacji chromoforów oraz do pobudzania angiogenezy. Dodatkowo laser wykazuje także silne działanie bakteriobójcze, co sprzyja procesowi zmniejszania się blizny, jej blednięcia i zwiększania elastyczności, przez co sprawia, że blizna staje się mniej widoczna.

Dostępne są także inne metody terapii blizny po cięciu cesarskim i mowa tutaj o oddziaływaniach fizykoterapeutycznych. Niektóre z nich, jak na przykład mobilizacja rany, są wdrażane już w pierwszym tygodniu po operacji. Ważne jest, by kobieta po cięciu cesarskim nie pozostawała w bezruchu i w pozycji leżącej lecz w miarę możliwości jak najszybciej zaczęła się poruszać. W okresie całkowitego zagojenia się rany, czyli od szóstego do ósmego tygodnia, można zastosować metodę plastrowania (kinesology taping) w połączeniu z odpowiednimi masażami. Ostatni etap „pracy nad blizną” w kontekście fizykoterapeutycznym to głębokie masaże polegające na wielokierunkowym rolowaniu skóry. Nie należy zapominać o edukacji samej pacjentki – ważne jest bowiem, by ta posiadała niezbędną wiedzę w zakresie samodzielnego wykonania masażu [1].