Termin WOLE oznacza powiększenie rozmiaru tarczycy.
Wole obojętne jest to powiększenie tarczycy przebiegające z prawidłowym funkcjonowaniem hormonalnym tarczycy, czyli eutyreozą.
Przyjmuje się, że na wole obojętne choruje na świecie ok. 300 mln. ludzi, kobiety 4-krotnie częściej niż mężczyźni
Zasadniczą przyczyną rozwoju wola obojętnego jest niedobór jodu.
Rozwojem wola zagrożone są szczególnie kobiety ciężarne i karmiące, bowiem w tym okresie wzrasta zapotrzebowanie na jod. W czasie ciąży produkcja hormonów tarczycy musi ulec zwiększeniu o ok. 50%, a ponadto jod matczyny przechodzi przez łożysko i w większej ilości tracony jest z moczem. W okresie laktacji natomiast jod przenika do pokarmu.
Inne czynniki przyczyniające się do rozwoju wola, to:
predyspozycje genetyczne
związki wolotwórcze zawarte w niektórych roślinach jadalnych (kapusta, brukselka, kalafior, rzodkiew, orzeszki ziemne) i zanieczyszczeniach przemysłowych (fenole, węglowodory alifatyczne i aromatyczne, związki ołowiu, siarki, rtęci, nadmiar fluoru),
oporność na hormony tarczycy,
nadmiar jodu.
W przypadku populacji dziecięcej, określenie wole endemiczne oznacza występowanie wola u ponad 5% dzieci w wieku 6-14 lat na danym obszarze, natomiast wole sporadyczne oznacza występowanie wola u poniżej 5 % dzieci w wieku 6-14 lat.
Badania przeprowadzone w Polsce w 1996 r pod auspicjami ICCIDD (International Council for Control of Iodine Deficiency Disorders) i WHO wykazały częstość wola u dorosłych sięgającą 22%, u ciężarnych 35-60% i u dzieci - 35%. Powyższe dane stały się asumptem do wprowadzenia w Polsce profilaktyki jodowej regulowanej Zarządzeniem Ministra Zdrowia. Obowiązuje ono od 1997 r i stanowi o zakazie produkcji i wprowadzania do obrotu soli przeznaczonej do spożycia przez ludzi, jeśli nie zawiera jodku potasu w ilości 30 ± 10 mg/kg. Efektem tych działań jest obecnie prawidłowa podaż jodu w Polsce. Jednak w związku z zalecanym ograniczeniem spożycia soli kuchennej przez ciężarne, zaleca się przyjmowanie przez kobiety ciężarne i karmiące preparatów jodu w dawce 200 µg/dobę.
Objawy
Objawy kliniczne zależą od wielkości wola i często są nieobecne lub stanowią defekt kosmetyczny.
W przypadkach dużego wola, zwłaszcza o charakterze guzowatym, może dojść do objawów uciskowych:
duszności, związanej z uciskiem tchawicy,
zaburzeń połykania (dysfagii), zależnej od zwężenia przełyku,
chrypy, spowodowanej porażeniem nerwu krtaniowego wstecznego i niedowładem struny głosowej,
Rozpoznanie
Podstawowa diagnostyka wstępna obejmuje:
badania laboratoryjne – stężenie TSH i fT4
badania obrazowe – ultrasonografia tarczycy,
konsultacja laryngologiczna - przeprowadzana dla oceny ruchomości strun głosowych w przypadkach zmiany brzmienia głosu, chrypy, lub przed planowaną operacją tarczycy
Leczenie
Leczenie wola obojętnego miąższowego
Leczenie wola obojętnego miąższowego obejmuje ludzi przed 40 rokiem życia i w warunkach niedoboru jodu polega na stosowaniu preparatów jodu w dawce 200- 500 µg/dobę przez 9-12 miesięcy, maksymalnie do 24 miesięcy a następnie w dawkach niższych 150- 200 µg/dobę przez czas nieokreślony.
Bardziej skuteczne wydaje się leczenie skojarzone; jod + l-tyroksyna, bowiem poza uzupełnieniem niedoboru jodu zmierza do wyłączenia czynnika wzrostowego dla tarczycy, jakim jest TSH. Terapia polegająca na stosowaniu l-tyroksyny. w połączeniu z jodem, odbywa się pod kontrolą lekarza, powinna być prowadzona przez okres 9-12 miesięcy, maksymalnie przez 24 miesiące. Następnie zaleca się stosowanie jodu w dawkach profilaktycznych lub l-tyroksyny.
W warunkach dostatecznej podaży jodu leczenie wola obojętnego miąższowego polega na podawaniu l-tyroksyny.
Leczenie taką dawką l-tyroksyny prowadzi się przez okres 9-12 miesięcy, maksymalnie do 24 miesięcy. Po tym okresie celem zapobieżenia nawrotowi wola wskazane jest kontynuowanie leczenia mniejszymi dawkami l-tyroroksyny przez czas nieokreślony.
Leczenie wola obojętnego guzowatego
U około 5 % dorosłych kobiet i 1 % mężczyzn wyczuwa się w tarczycy obecność guzków. Badanie USG, które jest metodą dokładniejszą niż badanie dotykiem wykazuje ich obecność aż u połowy ludzi dorosłych. Biorąc pod uwagę fakt, że wole obojętne guzowate może nie dawać żadnych dolegliwości, uznanym sposobem postępowania jest powstrzymywanie się od leczenia i prowadzenie obserwacji. Polega ona na corocznej ocenie chorego pod kątem rozwoju zaburzeń czynności tarczycy i powiększania się wola. Takie postępowanie jest w wielu przypadkach całkowicie wystarczające.
W razie uciążliwego defektu kosmetycznego lub objawów uciskowych lekarz wybiera jedną z następujących metod leczenia: stosowanie preparatów doustnych l-tyroksyny, radiojodu, operacja tarczycy, wstrzyknięcia etanolu do guza tarczycy.
Leczenie radiojodem (131-I) polega na jednorazowym lub kilkakrotnym podaniu dawki radjojodu wynoszącej 5-20 mCi. Radiojod jest wychwytywany przez tarczycę tak jak jod elementarny i poprzez emisję promieniowania jonizującego ß doprowadza do częściowego zniszczenia tarczycy. W efekcie po upływie roku objętość wola zmniejsza się średnio o połowę.
Efektem ubocznym może być niedoczynność tarczycy, rozwijająca się po 5 latach u 50% leczonych lub przejściowe zapalenie popromienne gruczołu tarczowego (3-5%).
Operacja tarczycy, zwana strumektomią lub tyreoidektomią obejmuje wycięcie jednego płata, jeśli zmiany chorobowe są ograniczone, ale najczęściej polega na całkowitym wycięciu tarczycy. Powoduje natychmiastową likwidację wola i umożliwia przeprowadzenie szczegółowego badania mikroskopowego tkanek (badanie histopatologiczne). Wśród efektów niepożądanych zabiegu należy wymienić niedoczynność tarczycy (częstość zależna od zakresu operacji), niedoczynność przytarczyc (częstość 1-2%), porażenie struny głosowej (1-2%). U niektórych chorych po latach może dojść do nawrotu wola.
Wstrzyknięcia etanolu, leczenie podejmowane jest dla zmniejszenia rozmiarów pojedynczego łagodnego guza tarczycy; u większości leczonych dochodzi do 60-70% zmniejszenia objętości guza lub do całkowitej likwidacji torbieli poprzez spowodowanie martwicy koagulacyjnej.
Działania niepożądane to: bolesność szyi, przejściowa gorączka, przemijające lub trwałe porażenie struny głosowej (1-2%).